مکمل های استخوان و مفاصل

شایعترین و مهمترین بیماری هایی که استخوان و مفاصل را درگیر می کنند کدامند؟

• پوكي استخوان، استئوآرتريت و روماتوئيد آرتريت

 پوکی استخوان از چه جهت حائز اهمیت است و شیوع آن چقدر است؟

• پوکی استخوان (استئوپروز) شایعترین بیماری سیستم استخوانی- اسکلتی در انسان است.
• در زنان تقریبا از هر 2 نفر یک نفر و در مردان از هر 4 نفر یک نفر در معرض شکستگی­های ناشی از پوکی استخوان هستند.
• در ایران حدود 70 درصد از زنان و 50 درصد از مردان بالای 50 سال دچار درجاتی از کاهش تراکم استخوان هستند.

تاثیرات سوء پوکی استخوان بر زندگی افراد چیست؟

• بروز شکستگی ناشی از پوکی استخوان موجب کاهش قابل توجه کیفیت زندگی افراد و ناتوانی می شود.
• در افراد مسن شکستگی­های ناشی از پوکی استخوان حتی ممکن است منجر به مرگ شود.
• شیوع گسترده بیماری بار مالی قابل توجهی را بر جامعه تحمیل می­کند.

چه پدیده ای پیشگیری و درمان پوکی استخوان را مشکل می کند؟

• پوکی استخوان یا استئوپروز سیری تدریجی و خاموش دارد.
• در بسیاری موارد تا زمان بروز شکستگی توجه فرد به کاهش تراکم استخوان جلب نمی­شود. (60 درصد افراد از پوکی استخوان در بدنشان بی اطلاعند).
• پوکی استخوان در افراد مسن و در خانمها بعد از سن یائسگی شایعتر است. اما شروع حرکت به سمت پوکی استخوان از جوانی شکل می­گیرد و در کهنسالی تنها به درجه ای می رسد که فرد را مستعد بروز شکستگی می­کند.

برای پیشگیری از پوکی استخوان توجه به چه نکاتی مهم است؟

• به طور کلی در ارتباط با پوکی استخوان اهمیت پیشگیری بیش از درمان است. برای پیشگیری از پوکی استخوان توجه به این نکات ضروری است.
  • برخورداری از سطح مناسب از فعالیتهای فیزیکی و ورزش
  • ترک مصرف سیگار و الکل
  • مصرف مقدار کافی از کلسیم
  • تامین ویتامین د کافی برای بدن
  • تامین مقادیر کافی از منیزیم و زینک (روی) و حسب یافته های جدید ویتامین k2

چه ورزشهایی برای افزایش تراکم استخوان مفید هستند؟

• ورزشها و فعالیت­هایی برای پیشگیری از پوکی استخوان مناسب هستند که استخوانها را تا حدی دچار “تحمل وزن” کنند (مانند پیاده روی ، دویدن و …).
• متقابلا ورزشهایی مانند شنا با اینکه از جهات دیگر مفید هستند ( مثلا برای سلامت مفاصل)، اما چون تحمل وزن را از سوی استخوان کاهش می­دهند در پیشگیری از پوکی استخوان اثر کمتری دارند.
• پوکی استخوان در افراد با جثه کوچک و وزن کمتر شایعتر از افراد با جثه بزرگتر و وزن بیشتر است. (تاثیر تحمل وزن بر افزایش تراکم استخوان)

آیا کلاژن نیز ممکن است در افزایش تراکم استخوان نقش ایفا کند؟

• باید توجه داشت در حالی که کلسیم مهمترین ماده معدنی به کار رفته در ساختار استخوانها و دندانها است، کلاژن مهمترین پروتئین به کار رفته در ساختار استخوان است. برخی مطالعات نشان داده اند همراهی مصرف مکملهای کلاژن با کلسیم و ویتامین د ممکن است در مقایسه با مصرف کلسیم و ویتامین د بدون همراهی کلاژن، اثر بخشی بیشتری در افزایش تراکم استخوان ایجاد نماید.

چه منابعی قادر به تامین کلسیم برای بدن هستند؟

• کلسیم در حالت ایده­آل باید از طریق مواد غذایی مانند لبنیات، بادام، بروکلی، حبوبات، اسفناج، شلغم و … به بدن برسد.
• اگر نتوانیم به هر دلیل به اندازه کافی از این مواد غذایی استفاده کنیم، می­توانیم از مکمل­های تغذیه ای حاوی کلسیم برای رفع این کمبود استفاده کنیم.
• بدن انسان روزانه به 1000 تا 1200 میلی گرم و در زمان بارداری حتی بیش از این مقدار نیازمند کلسیم است. هر لیوان شیر حدودا حاوی 300 میلیگرم کلسیم است. لبنیات در مقادیر معادل با این مقدار شیر به مقدار مساوی کلسیم دارند. مثلا یک لیوان ماست هم به اندازه یک لیوان شیر کلسیم دارد.

ویتامین د از طریق چه منابعی ممکن است به بدن برسد؟

• ویتامین د مورد نیاز بدن نیز از چند طریق ممکن است به بدن برسد:
  • قرار گرفتن در معرض آفتاب
  • تغذیه
  • مصرف مکملها
• حداقل نیاز روزانه به ویتامین د حسب گایدلاین های قدیمی­تر 400 واحد در روز و حسب گایدلاین های جدیدتر در امریکا 600 تا 800 واحد در روز تعیین شده است.

تامین ویتامین د از طریق قرار گرفتن در معرض نور خورشید چه چالش هایی در بر دارد؟

• به علت گذراندن بیشتر اوقات در فضاهای بسته، نوع پوشش و همچنین استفاده از ضد آفتاب ممکن است نتوانیم ویتامین د مورد نیاز بدن را از طریق قرار گرفتن در معرض نور خورشید کسب کنیم.
• با توجه به شیوع گسترده کمبود ویتامین د در کشورمان حسب آمارهای موجود (شیوع 40 تا 80 درصدی کمبود ویتامین د در نقاط مختلف ایران) بسیاری از ما نیازمند مصرف مکمل های تغذیه ای حاوی ویتامین د هستیم.
• ممکن است ویتامین د همراه کلسیم در قالب یک مکمل عرضه و مصرف شود. همچنین با توجه به یافته های جدید برخورداری از میزان کافی از ویتامین کا به ویژه ویتامین کا2 در مدیریت کلسیم و کاربرد آن در افزایش تراکم استخوان و پیشگیری از عوارض جانبی نقش دارد.

منیزیم و روی در استخوانسازی و سلامت بدن چه نقشی دارند؟

• مدیریت مناسب کلسیم در بدن علاوه بر ویتامین د، مستلزم حضور مقادیر کافی از مواد معدنی دیگری همچون منیزیم و روی می­باشد.
• بدون حضور ویتامین د، منیزیم و روی ممکن است کلسیم به درستی به مصرف استخوانسازی نرسد و حتی با رسوب در عروق بدن موجب مشکلات عروق کرونر و افزایش بروز سکته قلبی گردد.

منیزیم و روی چه نقشهای دیگری در سلامت ما دارند؟

• منیزیم در عملکرد اعصاب و عضلات و فعالیتهای متابولیک بدن و روی در سلامت پوست و مو و سیستم ایمنی مهم هستند.
• در واقع انجام چند صد واکنش بیوشیمیایی و فیزیولوژیک در بدن مستلزم حضور این عناصر است.
• زینک (روی) همچنین برای ساخت کلاژن (پروتئین اصلی مشارکت کننده در ساختار استخوان) لازم است.

آیا مکملهایی وجود دارند که کلسیم، منیزیم، زینک و ویتامین د را همراه هم در یک محصول دارا باشند؟

• بله. می­توان از مکملهای تغذیه ای بهره جست که حاوی هر چهار ماده­ی حیاتی کلسیم، ویتامین د، منیزیم و روی هستند.
  • مکملهای کلسیم، منیزیم، زینک و ویتامین د نوتری پاد حاوی هر 4 ماده در یک محصول هستند.

آرتروز چیست و چه علایمی دارد و چه مفاصلی از بدن را درگیر می کند؟

• استئوآرتریت (آرتروز) شایع ترین بیماری مفصلی است که با افزایش سن، شیوع آن افزایش می یابد. (پیک بروز بعد از شصت سالگی). نیم تا یک درصد از کل جمعیت جهان به استئوآرتریت مبتلا هستند ( در ایران حدود 400 تا 800 هزار نفر). استئوآرتریت در زنان شایع تر از مردان است.
• مفاصل درگیر عموما مفاصل زانو، هیپ (لگن) و مفصل مچ هستند. مفاصل ستون فقرات گردنی و کمری نیز در وهله بعد شایع ترین مفاصل درگیر هستند.
• در این بیماری بافت غضروفی مفاصل به تدریج تخریب شده و تحلیل می رود که با کاهش انعطاف پذیری و درد در مفاصل خود را نشان می دهد. علایم بیماری منجر به کاهش دامنه حرکتی و نهایتا کاهش قابل توجه کیفیت زندگی مبتلایان می گردد.
• استئوآرتریت یک بیماری مزمن و پیشرونده است. مبتلایان ممکن است نهایتا به عمل های جراحی تعویض مفصل نیاز پیدا کنند.

آیا برای استئو آرتریت درمان های غیردارویی هم مطرح هستند؟

• درمان های غیر دارویی در درمان استئوآرتریت جایگاه بالایی دارند. این درمان ها شامل کاهش وزن، ورزش و تمرینات هوازی، تقویت عضلات حمایت کننده مفصل و فیزیوتراپی هستند. کاهش فشار بر مفصل، استفاده از عصا و عدم استفاده از توالت ایرانی حایز اهمیت می باشند.
• در این بیماری فعالیت های ورزشی باید حساب شده باشند. بسیاری از فعالیت ها ممکن است آسیب به مفصل و درد را بیشتر کنند. آب درمانی و شنا در استئوآرتریت مفید هستند.
• اصلاح اضافه وزن نقش چشمگیری در بهبود بیماری ایفا می کند. گاهی چندکیلو کاهش وزن اثر بسیار چشمگیری در کاهش فشار وارده بر مفصل بر جای می گذارد.

برای استئوآرتریت چه درمان های دارویی وجود دارد؟

واقعیت آنست که درمان های دارویی معمولا قادر به درمان قطعی آرتروز نیستند و اغلب جنبه تسکینی دارند و در بهترین حالت ممکن است از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند. درمان های تسکین بخش برای کنترل درد به ترتیب و بر اساس شدت بیماری عبارتند از:

• استامینوفن، داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) که حتی الامکان از انواع کم عارضه تر استفاده می شود: شامل ایبوپروفن در دوزهای کمتر از 1200 میلی گرم در روز، ناپروکسن در دوزهای معادل یا کمتر از 500 میلی گرم در روز
• افزودن ترکیبات مخدرهای ضعیف مانند کدئین یا ترامادول به داروهای فوق (معمولا برای دوره های کوتاه مدت قابل استفاده است).
• در صورتیکه مفاصل نزدیک به سطح (مانند زانو یا مچ) درگیر باشند ممکن است داروهای موضعی هم موثر باشند و در اولویت نسبت به درمان های خوراکی مورد استفاده قرار گیرند. مثلا اشکال موضعی دیکلوفناک، پیروکسیکام یا پماد فلفل (کپسایسین)
• تزریق داخل مفصلی کورتون
• تزریق داخل مفصلی هیالورونیک اسید

آیا مکمل ها هم ممکن است در استئو ارتریت (آرتروز) موثر واقع شوند؟

• آرتروز (استئو ارتریت) یک بیماری مزمن است و در صورت نیاز به استفاده طولانی مدت از داروها ممکن است بیماران از عوارض جانبی در امان نباشند. عوارض گوارشی و احیانا خونریزی های گوارشی از عوارض حایز اهمیت داروهای NSAID هستند. به ویژه در بیمارانی که فاکتورهای خطر دیگری مانند سن بالای 60 سال، مصرف اسپرین یا کورتون و…داشته باشند.
• از طرفی از مصرف برخی از مکمل ها نتایج نویدبخشی در کنترل علایم آرتروز حاصل شده است. گلوکزامین، کندروئتین، متیل سولفون متان (MSM )، کلسیم فروکتوبورات، هیالورونیک اسید، زنجبیل، امگا3، گیاه پنجه شیطان، کورکومین ( ماده موجود در زردچوبه) از جمله مکمل هایی هستند که برای تخفیف علایم و به ویژه درد در مبتلایان به استئوآرتریت مورد استفاده قرار گرفته اند. قدرت شواهد علمی در مورد اثربخشی این مکمل ها یکسان نیست.

بهترین مکمل ها در آرتروز (استئو ارتریت) کدامند؟

• گلوکزامین به ویژه در ترکیب با کندروئیتین و MSM مطالعات بسیاری را به خود اختصاص داده اند و شواهد قابل توجهی نسبت به اثر بخشی آنها، به ویژه در تخفیف درد به دست آمده است. از جمله مشکلات در مصرف ترکیبات فوق، نیاز به مصرف نسبتا طولانی مدت (6 تا 8 هفته) برای شروع اثر آنهاست. گلوکزامین برای اثر بخشی لازم است با دوز حداقل 1500 میلی گرم در روز استفاده شود.
• برای کوتاه کردن زمان شروع اثر از افزودن کلسیم فروکتوبورات به گلوکزامین و کندروئیتین استفاده شده است.

جایگاه کلسیم فروکتوبورات در تخفیف علایم آرتروز چیست؟

• کلسیم فروکتوبورات ترکیبی است با اثرات ضد التهابی. از همراه نمودن این ترکیب با گلوکزامین برای کوتاه تر کردن زمان مورد نیاز برای اثربخشی استفاده شده است.
• زمان مورد نیاز برای مشاهده اولین اثرات در تخفیف درد با مصرف مکمل های ترکیبی حاوی کلسیم فروکتوبورات به یک تا دو هفته کاهش پیدا کرده است.
• کلسیم فروکتوبورات واجد اثرات ضدالتهاب سیستمیک نیز هست و مشخص شده مصرف آن با کاهش فاکتورهای التهابی در بدن همراه است. ازاین جهت برخی محققین برای آن اثرات مفید قلبی-عروقی نیز قائلند.
  • جوینت پاد مکمل تخصصی حمایت کننده از مفاصل ساخت نوتری پاد است که در آن اجزاء مفید فوق در یک محصول کنار یکدیگر قرار گرفته اند.

تفاوت استئوآرتريت و روماتوئيد آرتريت چيست؟

هر دو بيماري مفاصل را درگير كرده اما تفاوت مهم در نوع مكانيسم هاي پاتوفيزيولوژيك ايجاد كننده بيماري است. هرچند تظاهرات باليني و نوع مفاصل درگير نيز در دو بيماري تا حدي متفاوت است.

به طور خلاصه روماتوئيد آرتريت (RA ) یک بيماري التهابي مزمن است كه مفاصل را درگير مي كند. مكانيسم هاي خودايمني در بروز اين بيماري دخيل هستند.

در مقابل استئوآرتريت (OA) بيماري تحليل رفتن مفصل (Degenerative joint disease ) است كه طي آن بافت غضروف در مفصل تجزيه شده و تحليل مي رود. در بروز استئوارتريت فرسايش مفصل يا به اصطلاح wear and tear نقش مهمي دارد.

آيا مكمل ها در مديريت استئو آرتريت يا روماتوئيد آرتريت كاربرد دارند؟

• مكملهايي مانند گلوكزامين در مديريت استئوارتريت جايگاه بالاتري دارند هرچند ممكن است در روماتوئيد آرتريت نيز مورد استفاده قرار گيرند. در واقع گاهي استئوارتريت در سنين بالاتر به روماتوئيد ارتريت اضافه مي شود. اما مطالعات مرتبط با اثربخشي گلوكزامين و مكملهاي حمايت كننده از غضروفها بيشتر در جمعيت مبتلايان به استئوارتريت صورت گرفته است.
• در مقابل مكملهايي كه اثرات ضدالتهابی شناخته شده دارند مانند امگا-3 ممكن است در تخفيف علايم روماتوئيد آرتريت موثر واقع شوند.

آيا مكمل هايي كه علاوه بر گلوكزامين حاوي تركيبات ديگري مانند كندروئيتين، MSM و كلسيم فروكتوبورات هستند مزيت خاصي دارند؟

• بله. نسبت به اثر بخشي اين اشكال تركيبي شواهد علمي قوي تري وجود دارد. علاوه بر اين مكمل هايي كه فقط حاوي فقط گلوكزامين و كندروئيتين هستند نياز به مدت زمان طولاني تري يعني حداقل 6-8 هفته براي نشان دادن اولين اثرات مفيد باليني دارند.
• كلسيم فروكتوبورات تركيبي است با اثرات ضدالتهابي شناخته شده كه همراهي آن با گلوكزامين و كندروئيتين و MSM موجب افزايش سرعت اثر اين داروها و كاهش زمان مورد نياز براي شروع اثر به يك تا دوهفته مي شود.
• حسب مطالعات صورت گرفته كلسيم فروكتوبورات به جهت برخورداري از اثرات ضدالتهاب سيستميك ممكن است اثرات قلبي عروقي مفيدي نيز داشته باشد.
• جوینت پاد مکمل تخصصی حمایت کننده مفصل ساخت نوتری پاد است که در تمامی اجزاء فوق (گلوكزامين، كندروئيتين، MSM، هیالورونیک اسید و كلسيم فروكتوبورات) در یک محصول گنجانده شده اند.

ميزان مصرف مورد نياز روزانه گلوكزامين چقدر است؟

• بر اساس شواهد علمي به دست آمده، گلوكزامين براي اثر بخشي مناسب حداقل بايد به ميزان 1500ميلي گرم در روز استفاده شود. پس اگر برای مثال هر كپسول گلوكزامين شما حاوي 500 ميلي گرم گلوكزامين است، لازم است روزانه سه عدد از اين كپسول استفاده كنيد. تجويز با دوزهاي كمتر پيشنهاد نمي شود زیرا شواهد علمي نسبت به اثربخشي دوزهاي پايين تر ضعيف است و ممكن است اثري به جز اتلاف سرمايه شما نداشته باشد.

آیا مبتلایان به دیابت می توانند از مکمل های حاوی گلوکزامین استفاده کنند؟

• بله، مبتلایان به دیابت می توانند از مکمل های حاوی گلوکزامین استفاده کنند. اگرچه افزایش قند خون با مصرف گلوکزامین گزارش شده است ولی مطالعات فعلی نشان داده اند مبتلایان به دیابت می توانند به نحو ایمن از مکمل های حاوی گلوکزامین استفاده کنند. یک مطالعه مروری با تجمیع اطلاعات به دست آمده از مطالعات دیگر نتیجه گرفته که گلوکزامین چه در افراد سالم و چه در مبتلایان به دیابت یا پیش دیابت، اثر نامطلوبی بر قند ناشتا، متابولیسم گلوکز یا حساسیت به انسولین ندارد. در عین حال به طورکلی لازم است در مبتلایان به دیابت، ضمن کنترل دوره ای قند خون و انجام آزمایشات مربوط زیر نظر پزشک معالج، تنظیم و بهینه سازی دوز داروهای ضددیابت انجام شود.

آیا برای مبتلایان به پرفشاری خون نیز استفاده از گلوکزامین ایمن است؟ 

• بله، به نظر می رسد استفاده از گلوکزامین برای مصرف کنندگان داروهای پرفشاری خون نیز ایمن است. به ویژه بیمارانی که به عنوان جایگزین داروهای موسوم بهNSAID (داروهای هم خانواده با ایبوپروفن، ناپروکسن و …) برای مشکلات مفصلی از مکمل های حاوی گلوکزامین استفاده می کنند، از آن نفع می برند چرا که داروهای خانواده NSAID باعث کاهش اثر داروهای کاهنده فشار خون می شوند و ریسک مشکلات مرتبط با تشکیل لخته را نیز افزایش می دهند ولی گلوکزامین فاقد این عوارض جانبی است.

اهميت كاهش وزن در مبتلايان به بيماري هاي مفصلي به ويژه در مبتلايان به استئوآرتريت

• به منظور كاهش استرس وارده به مفاصل به ويژه در بيماري استئوارتريت كه اساس پيدايش آن فرسايش مفصل و به اصطلاح فرآيند wear and tear است، اولين توصيه پزشكان كاهش وزن و رسيدن به وزن ايده آل است.
• با توجه به محدوديتهاي حركتي، رسيدن به وزن ايده آل در اين بيماران ممكن است چالش بزرگي محسوب شود. اين بيماران معمولا نياز دارند تا از رژيم هاي غذايي مناسب جهت كاهش وزن استفاده كنند. در اين رژيمهاي غذايي هميشه بايد نسبت به كسب مقدار كافي از تمام ويتامين ها و مواد معدني مورد نياز براي بدن (ريزمغذي ها) توجه كافي را مبذول داشت.

در مورد ویتامین K2 چه می دانیم؟ آیا همراه نمودن ویتامین K2 با ویتامین د در مکمل ها مفید است؟

• ویتامین K2 از جمله ویتامین های محلول در چربی است که بر خلاف ویتامین K1، تنها تحقیقات سال های اخیر برخی از نقش های مهم آن را آشکار ساخته است.
• نقش مهم ویتامین K1 ساخت فاکتورهای انعقادی است و کمبود در ویتامین K1 از طریق اختلال در ساخت فاکتورهای انعقادی موجب اختلالات انعقادی خونریزی دهنده می شود. ویتامین K1 در سبزیجات دارای برگ سبز مانند کلم و کاهو و …به وفور یافت می شود و در افراد دارای تغذیه نرمال کمبود آن نادر است.
• ویتامین K2 بر خلاف ویتامین K1 در سبزیجات دارای برگ سبز فراوان نیست بلکه عمدتا در غذاهایی که پروسه تخمیری را طی کرده اند مانند پنیر یافت می شود. همچنین میکروب های موجود در دستگاه گوارش می توانند با تبدیل ویتامین K1 به ویتامین K2 در تامین ویتامین K2 مورد نیاز بدن نقش داشته باشند.
• ویتامین K2 دارای نقش مهمی در استحکام استخوان ها و دندان هاست. در واقع به مصرف رسیدن کلسیم برای ساخت استخوان مستلزم برداشت کلسیم از خون و به مصرف رسیدن آن در استخوان است و این نقش به عهده ویتامین K2 است.
• مصرف بیش از حد کلسیم یعنی مصرف کلسیم در مقادیر بیش از نیاز روزانه که بسته به سن و جنس و شرایط افراد البته متفاوت است، خطرناک و موجب افزایش ریسک بروز مشکلات قلبی-عروقی است. در واقع کلسیم مازاد ممکن است در رگ ها رسوب نماید و موجب سخت و سفت شدن عروق و به اصطلاح پزشکی موجب تشدید مشکلات آترواسکلروتیک و افزایش ریسک بروز سکته قلبی شود.
• مشخص شده ویتامین K2 با نقشی که در برداشت کلسیم از خون و به مصرف رسیدن آن برای ساخت استخوان دارد از این عارضه جلوگیری می نماید.
• همچنین مطالعات قبلی مشخص کرده اند که ویتامین د نیز نقش حیاتی در متابولیسم استخوان و پیشگیری از استئوپروز (پوکی استخوان) دارد. ویتامین د اثری در جهت افزایش کلسیم خون اعمال می کند. در شرایط کمبود ویتامین K2، کلسیم به جز کاربرد در ساخت و افزایش تراکم استخوان چنانکه گفته شد ممکن است در عروق رسوب نماید و مجددا موجب افزایش مشکلات عروقی و ریسک بروز سکته قلبی گردد.
• با توجه به جمیع این موارد در سالهای اخیر اقدام به همراه نمودن ویتامین K با ویتامین د در مکمل ها نموده اند. این همراهی موجب اثر بخشی بیشتر ویتامین د در افزایش تراکم استخوان و از سوی دیگر موجب کاهش عوارض جانبی احتمالی ناشی از کلسیم و ویتامین د می شود.
• قرص خوراکی ویتامین د+ویتامین K1+ویتامین K2 نوتری پاد محصول بسیار ارزشمندی است که از همراهی ویتامین کا 1 و کا2 با ویتامین د جهت افزایش اثر بخشی آن و کاهش عوارض جانبی احتمالی بهره می برد.