ماه جولای برای افزایش آگاهی از Sarcoma و سرطان استخوان نامگذاری شده است. سارکوم استخوان و سارکوم بافت نرم اگرچه جزء سرطان های شایع نیستند، از بدخیمی هایی هستند که میزان مرگ و میر بالایی دارند. هر ساله حدود 12000 مورد سارکوم بافت نرم و 3000 مورد سارکوم استخوان در ایالات متحده تشخیص داده می‌شود. اگر به این موضوع علاقه مندید ادامه مطالب را دنبال کنید.
سارکوم چیست؟ وچه انواعی دارد؟
- سارکوما اصطلاح عمومی برای گروه گسترده‌ای از سرطان‌ها است که از استخوان‌ها و بافت‌های نرم (بافت همبند) منشا می‌گیرند. منظور از بافت همبند عضلات، چربی، رگ‌های خونی، اعصاب، تاندون‌ها و پوشش مفاصل است.
- سارکوم استخوان، بیشتر در بین کودکان دیده می‌شود در حالی‌که سارکوم بافت نرم در بزرگسالان بیشتر شایع است.
- سارکوم بافت نرم بیشتر در بازوها، پاها، قفسه سینه یا شکم دیده می‌شود.
علت ایجاد سارکوما چیست؟
- مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد این نوع بیماری می‌شوند.
- به طور کلی سرطان زمانی ایجاد می‌شود که تغییرات ژنتیک (جهش) در DNA درونِ سلول‌ها اتفاق بیفتد. DNA درون سلول به تعداد زیادی از ژن‌ها تقسیم‌بندی شده است، كه هر یك از آنها حاوی یك مجموعه دستورالعمل است كه به سلول می‌گوید چه وظایفی را باید انجام دهد و همچنین چگونه رشد و تقسیم شود.
- جهش ممکن است موجب شود سلول‌ها شروع به رشد و تقسیم غیرقابل کنترل کنند. در پی این اتفاق، سلول‌های غیر‌طبیعی تجمع یافته میتوانند ایجاد تومور کنند. این سلول ها همچنین ممکن است از آن قسمت از بدن خارج شده و به سایر قسمت‌های بدن منتقل شوند. (متاستاز)
عواملی که خطر ایجاد Sarcoma را افزایش میدهند کدامند؟
در بیشتر موارد برای ایجاد این نوع بیماری علت مشخصی وجود ندارد، اگرچه عوامل مختلفی وجود دارد که میتوانند خطر ابتلا به سارکوم را افزایش دهند. شایع‌ترین عوامل خطر ایجاد سارکوم شامل موارد زیر است:
- داشتن سابقه پرتودرمانی: بیمارانی که به دلیل تشخیص یا درمان سرطان‌های قبلی تحت پرتو درمانی قرار گرفته‌اند، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به سارکوم باشند.
- اختلالات ژنتیکی: بیمارانی که سابقه خانوادگی اختلالات ارثی دارند، مانند سندرم گاردنر، سندرم ورنر، توبروز اسکلروزیس، سندرم کارسینوم سلول بازال، سندرم رتینوبلاستوما، در معرض خطر بیشتری برای ایجاد این بیماری هستند.
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض مونومر وینیل کلرید (ماده ای که برای ساخت برخی از انواع پلاستیک استفاده می‌شود)، دیوکسین یا آرسنیک ممکن است خطر ایجاد سارکوم را افزایش دهند. برخی از مواد شیمیایی صنعتی و علف کش‌ها نیز میتوانند خطر ابتلا به سارکوم کبد را افزایش دهند.
- تورم طولانی مدت: داشتن لنف ادم یا تورم در بازوها یا پاها برای مدت طولانی می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. لنف ادم یا ورم لنفاوی، تورم ناشی از تجمع مایع لنفاوی است که در صورت انسداد یا آسیب سیستم لنفاوی رخ می‌دهد. این حالت خطر ابتلا به نوعی سارکوم به نام آنژیوسارکوم را افزایش می‌دهد.
- مبتلا شدن به بعضی از ویروس‌ها: ویروسی به نام ویروس هرپس انسانی 8 می‌تواند خطر ابتلا به نوعی سارکوم، به نام سارکوم کاپوسی را در افراد با سیستم ایمنی ضعیف افزایش دهد.
علائم سارکوم چیست؟
- علائم سارکوم بافت نرم: اولین علامت سارکوم بافت نرم می‌تواند یک توده یا تورم بدون درد باشد. برخی از انواع این بیماری تا زمانی که رشد نکنند و به اعصاب، اندام‌ها یا عضلات مجاور فشار نیاورند، ممکن است علائمی ایجاد نکنند. رشد آنها ممکن است باعث درد، احساس سیری یا مشکلات تنفسی شود.
- علائم سارکوم استخوان: علایم سارکوم استخوان شامل موارد زیر است:
- درد و یا تورم در بازو یا پا، تنه، لگن یا پشت.
- ناحیه متورم ممکن است حین لمس گرم به نظر برسد
- دامنه حرکتی محدود در مفصل
- تب با علت ناشناخته
- کاهش وزن
- شکستگی استخوانی بدون دلیل مشخص (در اثر ضربه جزئی یا یا حتی بدون ضربه)
البته توجه داشته باشید که این علائم میتوانند نشانه بسیاری از بیماری‌های دیگر پزشکی نیز باشد. در نتیجه برای تشخیص قطعی لازم است با پزشک مشورت کنید.
جراحی به عنوان روش درمانی برای سارکوم؛ عوارض جراحی سارکوم چیست؟
- جراحی معمولا از روش های درمانی اصلی برای این بیماری است. ولی ممکن است عوارضی نیز به همراه داشته باشد. عوارضی همچون عفونت زخم، عدم ترمیم زخم، آسیب عصبی یا عروقی و هماتوم ممکن است بعد از جراحی پیش آیند. یکی دیگر از رایج‌ترین عوارض جانبی جراحی، تورم موقتی یا طولانی‌مدت و مزمن در اندام آسیب دیده است که به آن اِدِم گفته می‌شود. برای کنترل نیاز به جوراب‌های فشارنده یا بالا گرفتن مداوم اندام خواهیم داشت. عوارض جانبی دیگر شامل آسیب عصبی است که منجر به بی حسی در پوست و یا ضعف در اندام می‌شود. برخی بیماران ممکن است به دنبال جراحی دچار درد مزمن عصبی شوند.
- آسیب عروقی یا آسیب رگ‌های خونی یک عارضه غیر معمول، اما مهم، در جراحی است.
- عوارض خاص مرتبط با این تومور، عود موضعی و متاستازهای دور است. خطر عود موضعی با میزان برداشتن سلول‌های سرطانی طی جراحی ارتباط مستقیم دارد. بنابراین، برداشتن گسترده سلول‌های بدخیم برای کاهش این خطر ضروری است. ساختارهای حساس مغز و اعصاب ممکن است پاک‌سازی و برداشت گسترده سلول‌های سرطانی را غیرممکن کند. ممکن است لازم باشد پیوند اعصاب یا عضلات ثانویه یا هر دو به منظور اجازه دادن به برداشتن حاشیه وسیع مورد نیاز، در نظر گرفته شود.
آیا بیماران مبتلا به سارکوم در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان‌های دیگر هستند؟
اکثریت قریب به اتفاق بیماران مبتلا به سارکوم در معرض خطر افزایش سایر سرطان‌ها نیستند. تعداد بسیار کمی از بیماران نقایص ژنتیکی ارثی دارند که آنها را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سارکوم و سایر سرطان‌ها قرار می‌دهد.
سارکوما چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آزمایشات و روش‌هایی که برای تشخیص این بیماری و تعیین شدت یا مرحله آن به کار می‌رود، شامل موارد زیر است:
- معاینه بدنی: پزشک برای درک بهتر علائم شما و جستجوی سرنخ های دیگری که به تشخیص شما کمک می‌کند، به احتمال زیاد معاینه فیزیکی را انجام می‌دهد.
- تصویربرداری: اینکه کدام یک از تست‌های تصویربرداری برای شما مناسب هستند به شرایط شما بستگی دارد. برخی آزمایشات مانند عکس رادیوگرافی برای دیدن مشکلات استخوانی بهتر است. بررسی با MRI برای مشاهده مشکلات بافت نرم و همبند بهتر است. سایر روش‌های تصویربرداری ممکن است شامل سونوگرافی، سی تی اسکن، اسکن استخوان و توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) باشد.
- برداشتن نمونه‌ای از بافت برای آزمایش (نمونه‌برداری): بیوپسی روشی است برای برداشتن تکه‌ای از بافت مشکوک برای فرستادن جهت بررسی به آزمایشگاه. تست‌های پیچیده آزمایشگاهی میتوانند سلول‌های سرطانی را تشخیص دهند و نوع سرطان را نیز نشان دهند. این آزمایشات همچنین می‌تواند اطلاعات مفید برای انتخاب بهترین روش‌های درمانی را نشان دهد.
چگونگی جمع‌آوری نمونه بیوپسی به شرایط خاص بیمار بستگی دارد. بیوپسی را می‌توان با سوزنی که از داخل پوست عبور داده می‌شود انجام داد یا نمونه را در حین جراحی برداشت. گاهی اوقات همزمان با جراحی برای برداشتن توده سرطانی، نمونه‌برداری انجام می‌شود.
هنگامی که پزشک تشخیص ابتلا به به این بیماری را داد، ممکن است آزمایشات دیگری را برای یافتن علائم گسترش و متاستاز سرطان توصیه کند.
درمان سارکوما به چه صورت است؟
سارکوم با ترکیبی از شیمی درمانی، پرتودرمانی و جراحی درمان می‌شود. بازسازی ناحیه جراحی معمولاً همزمان با برداشتن تومور صورت می‌گیرد.
برنامه درمانی و بهبودی به عوامل مختلفی از جمله موارد زیر بستگی دارد:
- نوع سارکوم
- محل، درجه و اندازه تومور
- سن بیمار
- اینکه سرطان جدید باشد یا عود کننده باشد.
سارکوم معمولاً با جراحی برای برداشتن توده سرطانی درمان می‌شود. سایر درمان ها ممکن است قبل یا بعد از جراحی استفاده شوند.
درمان سارکوم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عمل جراحی: هدف از جراحی در این بیماری حذف کلیه سلول‌های سرطانی است. گاهی اوقات برای از بین بردن تمام سلول‌های سرطانی لازم است که یک دست یا پا قطع شود، اما جراحان سعی می‌کنند عملکرد اندام را در صورت امکان حفظ کنند. بعضی اوقات نمی‌توان بدون آسیب رساندن به ساختارهای مهم مانند اعصاب یا اندام‌ها، همه سلول‌های سرطانی را از بین برد. در این شرایط، جراحان تلاش می‌کنند تا حد ممکن سارکوم را از بین ببرند.
- پرتو درمانی (رادیوتراپی): در پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. تابش می‌تواند از دستگاهی حاصل شود که در اطراف بدن بیمار حرکت کرده و پرتوهای انرژی را هدایت می‌کند (تابش پرتوی خارجی). یا ممکن است اشعه به طور موقت در بدن فرد مبتلا قرار گیرد (براکی تراپی). بعضی اوقات پرتودرمانی در طی جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی (تابش حین عمل) انجام می‌شود.
- شیمی درمانی: شیمی درمانی نوعی درمان دارویی است که از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. برخی از انواع سارکوم بیشتر از سایر موارد به شیمی درمانی پاسخ میدهند.
- درمان هدفمند (Targeted Therapy): درمان هدفمند یک درمان دارویی است که از داروهایی استفاده می‌کند که به نقاط ضعف خاص سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند. برای استفاده از این روش درمانی پزشک ممکن است پس از بیوپسی، سلول‌های سارکوما را به آزمایشگاه بفرستد تا بررسی کنند به داروهای درمان هدفمند پاسخ میدهند یا خیر.
- ایمونوتراپی: ایمونوتراپی یک درمان دارویی است که از سیستم ایمنی بدن برای مقابله با سرطان استفاده می‌کند. سیستم ایمنی بدن که علیه بیماری مبارزه می‌کند ممکن است به سلول‌های سرطانی حمله نکند زیرا سلول‌های سرطانی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که توسط سلول‌های سیستم ایمنی قابل شناسایی نباشند. داروهای ایمونوتراپی با ایجاد تداخل در این روند کار می‌کنند.
به منظور تقویت سیستم ایمنی میتوانند از مکمل های تقویت سیستم ایمنی نیز زیر نظر پزشک خود استفاده کنند.
برای تومورهای اولیه، پرتودرمانی همراه با جراحی (چه قبل و چه بعد از آن)، برای کاهش خطر عود تومور استفاده می‌شود.
بیماران مبتلا به سارکوما چه نوع مکمل های دارویی باید مصرف کنند؟
برای بیماران مبتلا به سارکوم، مصرف مکمل‌های دارویی نیاز به دقت و مشورت با پزشک دارد تا از تداخلات ممکن با درمان‌های جاری جلوگیری شود. در اینجا چند مکمل که ممکن است برای این بیماران مفید باشند، ارائه شده است:
- ویتامین D: ویتامین دی به سلامت استخوان‌ها و سیستم ایمنی کمک می‌کند. کمبود آن در بیماران سرطانی شایع است و ممکن است نیاز به مکمل داشته باشد.
- امگا 3: اسیدهای چرب امگا 3 میتوانند التهاب را کاهش داده و به بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک کنند. منابع آن شامل ماهی‌های چرب یا مکمل‌های روغن ماهی است.
- پروبیوتیک‌ها: برای حفظ سلامت روده و بهبود عملکرد گوارشی مفید هستند. پروبیوتیک‌ها میتوانند از طریق غذاهای تخمیر شده مانند ماست یا به صورت مکمل مصرف شوند.
- آنتی‌اکسیدان‌ها: ویتامین‌هایی مانند ویتامین C و E به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو کمک می‌کنند. با این حال، مصرف زیاد آنها باید با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد.
- روی (زینک): این ماده معدنی برای عملکرد سیستم ایمنی و بهبود زخم‌ها ضروری است. مکمل‌های زینک میتوانند به تامین نیازهای بدن کمک کنند.
- کورکومین: این ترکیب فعال در زردچوبه دارای خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی است. مصرف آن می‌تواند در کاهش التهاب و حمایت از سلامت عمومی مفید باشد.
مهم است که هر گونه مصرف مکمل‌ها حتی بهترین مکمل های دارویی با پزشک معالج مشورت شود تا از ایمنی و تاثیر مثبت آنها اطمینان حاصل شود. همچنین، نیازها و وضعیت هر بیمار منحصر به فرد است و باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
چگونه می‌توان از ابتلا به سارکوم پیشگیری کرد؟
تنها راه پیشگیری از ابتلا به برخی از سارکوم‌های بافت نرم، جلوگیری از قرار گرفتن در معرض عوامل خطر در هر زمان ممکن است. اما با این وجود، هنوز هم بیشتر سارکوم‌ها در افرادی ایجاد می‌شوند که هیچ عامل خطر شناخته شده‌ای ندارند. در حال حاضر، هیچ راهی شناخته شده برای جلوگیری از ابتلا به این سرطان وجود ندارد. و برای افرادی نیز که تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرند، معمولاً انتخاب کمی وجود دارد.
پیش‌آگهی ابتلا به سارکوم چگونه است؟
پیش‌آگهی کلمه‌ای است که نشان می‌دهد پزشکان انتظار دارند بیمار با تشخیص خاصی چه سرانجامی داشته باشد. در مبتلایان به این بیماری پیش‌آگهی برای هر فرد متفاوت خواهد بود.
پیش آگهی توسط تعدادی از عوامل تعیین می‌شود. مهمترین عامل پیش‌بینی کننده در سارکوما این است که آیا تومور شواهدی از گسترش یا متاستاز دادن نشان داده است.
شاخص دیگر پیش‌آگهی، اندازه تومور است و تومورهای بزرگتر به طور کلی پیش‌آگهی بدتری دارند. بیشتر مطالعات در مورد سارکوم، تومورهای بزرگ را به بزرگتر از 5 تا 7 سانتی‌متر دسته‌بندی می‌کنند.
شاخص مهم دیگر در پیش‌آگهی بیماری، میزان تهاجم تومور یا درجه (Grade) تومور است که توسط آسیب‌شناسان پس از ارزیابی نمونه بیوپسی تعیین می‌شود. به طور کلی، درجه (Grade) بر اساس سرعت تقسیم و رشد تومور و غیر طبیعی بودن سلول‌ها تعیین می‌شود.
محل درگیری نیز ممکن است در پیش آگهی سارکوما نقش داشته باشد.
میزان کلی بقای 5 ساله برای افراد مبتلا به این بیماری 65٪ است. حدود 60٪ از مبتلایان به عنوان یک سارکوم موضعی یافت می‌شوند. میزان بقا 5 ساله در افراد مبتلا به سارکوم موضعی 81٪ است. حدود 19٪ از مبتلایان به این بیماری در مرحله پیشرفته موضعی تشخیص داده می‌شوند.