سیستم ایمنی بدن انسان‌ها به عنوان مجموعه‌ای از اندام‌ها، سلول‌ها، واسطه های شیمیایی و بیولوژیک و پروتئین‌ها است که در برابر عوامل مهاجم مانند باکتری ها، ویروس ها، انگل ها و قارچ‌ها مقاومت می‌کند و بدن را از گزند حملات و آسیب‌های آن‌ها محافظت می نماید.
سیستم ایمنی بدن چیست؟
سیستم ایمنی بدن ابزاری برای جلوگیری یا محدود کردن عفونت در بدن است. شبکه پیچیده‌ای از سلول‌ها، اندام‌ها، پروتئین‌ها و بافت‌ها که آن را قادر می‌سازد از بدن در برابر باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و غیره دفاع کند.
سیستم ایمنی چگونه کار می‌کند و چه کارهایی انجام می‌دهد؟
روند کار سیستم ایمنی به این شکل است که توسط بسیاری از عوامل بیرونی که بدن آن‌ها را نمی‌شناسد و به عنوان دشمن تلقی می کند، فعال می‌گردد. این عوامل آنتی ژن نامیده می‌شوند. نمونه‌هایی از آنتی ژن‌ها شامل پروتئین‌هایی می‌باشد که بر روی سطوح باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها هستند.
هنگامی که آنتی ژن‌ها به گیرنده‌های خاصی روی سلول‌های ایمنی (سلول‌های سیستم ایمنی) متصل می‌شوند، یک سری فرآیندهای کامل در بدن آغاز می‌شود. هنگامی که بدن برای اولین بار با یک میکروب بیماری زا تماس پیدا می‌کند، معمولاً اطلاعات مربوط به میکروب و نحوه مبارزه با آن را ذخیره می‌نماید. سپس، اگر دوباره با میکروب تماس پیدا کند، بلافاصله میکروب را تشخیص می‌دهد و می‌تواند سریعتر با آن مبارزه کند. پس سیستم ایمنی به نوعی دارای حافظه است و قادر است در مواجهه دوم و مواجهات بعدی با یک میکروب یا آنتی ژن پاسخی سریعتر و قویتر ایجاد نماید.
سلول‌های موجود در بدن نیز دارای پروتئین هایی بر سطح خود هستند؛ اما این پروتئین‌ها معمولاً سیستم ایمنی را برای مبارزه با سلول‌ها تحریک نمی‌کنند. گاهی اوقات سیستم ایمنی به اشتباه فکر می‌کند که سلول‌های بدن سلول‌های خارجی و مهاجم هستند. سپس به سلول‌های سالم و بی ضرر بدن حمله می‌کند. این به عنوان یک پاسخ خودایمنی شناخته می‌شود.
سیستم ایمنی بدن از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
سیستم ایمنی بدن از مجموعه‌ای از اجزا تشکیل شده است که عبارتند از:
- گلبول‌های سفید (لکوسیت ها)
- طحال
- مغز استخوان
- سیستم لنفاوی
- تیموس
- لوزه‌ها، آدنوئیدها و آپاندیس
چه شرایط و اختلالاتی بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارد؟
در برخی موارد ممکن است شرایطی وجود داشته باشد که بر سیستم ایمنی بدن تأثیر بگذارد. زمانی که این سیستم کار خود را به درستی انجام نمی‌دهد،افراد به ضعف سیستم ایمنی دچار می‌شوند. گاهی افراد با سیستم ایمنی ناقص متولد می‌شوند.
در برخی موارد هم ابتلاء به برخی از بیماری‌ها باعث بروز اختلال در سیستم دفاعی بدن می‌شود. معمولاً این نوع مشکلات را با عنوان نقص‌های اکتسابی سیستم ایمنی در افراد می‌شناسند. در واکنش های آلرژیک و بیماری های خودایمنی سیستم ایمنی بدن عملکرد نامناسبی از خود نشان داده و بر ضد بدن کار می‌کند.
در بیماری های خود ایمنی بدن به اشتباه واکنشی به یک پروتئین خودی نشان داده است. در بیماری ها یا واکنش های آلرژیک سیستم ایمنی واکنش افراطی به یک آنتی ژن خارجی مانند گرده ی گل ها، مو و پرز حیوانات، برخی مواد غذایی یا داروها نشان می دهد.
چه راهکارهایی برای تقویت سیستم ایمنی بدن وجود دارد؟
سیستم ایمنی بدن برای اینکه بتواند از بدن ما محافظت کند نیاز به رعایت برخی فاکتورها مانند تغذیه سالم، استراحت کافی و زندگی در یک محیط سالم دارد. در برخی موارد تغییراتی که در سبک زندگی افراد اتفاق می افتد مانند ورزش کردن می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کرده وافراد را از ابتلاء به بیماری‌های مختلف محافظت کند. برای اینکه سیستم دفاعی بدن بتواند عملکرد مطلوبی داشته باشد باید شرایط ذیل رعایت شود:
تقویت سیستم ایمنی بدن با تغذیه مناسب
داشتن یک زندگی سالم و داشتن یک رژیم غذایی سالم سرشار از میوه سبزیجات به تقویت سیستم ایمنی شما کمک می‌کند.
تقویت سیستم ایمنی و سن
با افزایش سن خواه ناخواه سیستم ایمنی افراد هم دچار ضعف ها و مشکلاتی می شود. برای تقویت سیستم ایمنی لازم است در سنین بالا تا حد امکان از مصرف سیگار و مشروبات الکلی اجتناب شود و به وسیله ی برگزیدن سبک زندگی مناسب یعنی رژیم غذایی سالم، کاهش اضافه وزن، قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به میزان لازم و دوری از مواد شیمیایی مضر به تقویت سیستم ایمنی کمک کرد.
تقویت سیستم ایمنی و ورزش
تأثیر عمیق ورزش بر عملکرد طبیعی سیستم ایمنی به خوبی شناخته شده است. ورزش و سیستم ایمنی به هم مرتبط هستند و بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. ورزش با تأثیر بر لکوسیت‌ها، گلبول‌های قرمز خون و سیتوکین‌ها و غیره، تنظیم ایمنی را تغییر می‌دهد. ورزش منظم می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های متابولیک مزمن و قلبی تنفسی را تا حد زیادی کاهش دهد این امر به دلیل اثرات ضد التهابی ورزش است.
آیا سرما باعث ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود؟
سرمای هوا می‌تواند بر دمای بدن افراد تأثیر بگذارد. همین امر باعث می‌شود تا محیط مناسبی برای رشد بیماری‌ها فراهم شود. قرار گرفتن در معرض سرمای متعادل مشکلی برای افراد ایجاد نخواهد کرد. در حقیقت هنوز مشخص نشده است که آیا سرما باعث تضعیف سیستم ایمنی افراد می‌شود یا خیر. اما سرما ممکن است شرایط را برای رشد و زنده ماندن برخی میکروب ها راحت تر کند.
اگر فکر می‌کنیم خیلی بیمار می‌شویم چه باید بکنیم؟
اگر احساس بیماری می‌کنید یا علائم بیماری دارید که به نظر می‌رسد هرگز از بین نمی‌روند، باید به پزشک رجوع کنید. برخی از علائم عمومی که ممکن است ناشی از عملکرد نامناسب یا ضعیف سیستم ایمنی ایجاد شوند عبارتند از:
- خستگی مزمن (همیشه احساس خستگی داشته باشید)
- درد عضلات، به خصوص اگر تب نیز دارید
- مشکل در تمرکز یا توجه یا حتی تغییرات خلقی
- ریزش مو یا بروز التهاب در فولیکولهای مو
- التهاب، بثورات یا قرمزی در هر نقطه از بدن شما
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن انگشتان دست یا پا