نقش و تأثیر ویتامین های گروه B بر عملکرد نرمال مغز و سیستم عصبی چیست؟
چرا ویتامین های گروه B بر عملکرد نرمال مغز و سیستم عصبی نقشی موثر دارند؟
عملکرد مناسب و سالم سیستم عصبی برای حفظ کیفیت زندگی، حافظه، تمرکز و خلق و خو ضروری بوده و سلامت روان انسان به کارکرد صحیح سیستم عصبی وابسته است. خوب است بدانید عوامل تغذیه ای نقش مهمی در عملکرد نرمال مغز و سیستم عصبی دارند. ویتامین های گروه B، به ویژه تیامین یا B1، پیریدوکسین یا B6 و کوبالامین یا B12 به صورت مستقیم در عملکرد سلول های عصبی، حفظ غلاف میلین و انتقال دهنده های عصبی نقش دارند و به صورت کلی برای سلامت سیستم عصبی، لازم و واجب هستند.
آشنایی کلی با ویتامین های گروه B
به سبب اهمیت بسیار بالای ویتامین های گروه B در حفظ سلامت و عملکرد نرمال مغز و سیستم عصبی، لازم است که این گروه ویتامین را بهتر بشناسید.
معرفی کلی خانواده ویتامین های B:
ویتامین های گروه B از جمله ویتامین های محلول در آب هستند و به هشت گونه تقسیم میشوند. این هشت مورد عبارتند از:
- ویتامین B1 یا تیامین
- ویتامین B2 یا ریبوفلاوین
- ویتامین B3 یا نیاسین
- ویتامین B5 یا پانتوتنیک اسید
- ویتامین B6 یا پیریدوکسین
- ویتامین B7 یا بیوتین
- ویتامین B9 یا فولیک اسید
- ویتامین B12 یا کوبالامین.
هر یک از این ویتامین های هشت گانه دارای نقش بیولوژیکی خاص خود هستند. این ویتامین ها برای حفظ عملکرد نرمال مغز و سیستم عصبی فعالیت می کنند و با هم همکاری دارند.
محلول در آب و نقش آن ها در متابولیسم انرژی
همانطور که بیان شد، ویتامین های گروه B محلول در آب هستند. این بدان معناست بدن توانایی ندارد که مقدار زیادی از آن ها را در خود ذخیره کند. به همین دلیل مصرف این ویتامین ها به صورت روزانه لازم خواهد بود. این ویتامین ها در حقیقت در متابولیسم پروتئین ها، کربوهیدرات ها و چربی ها نقش دارند و سبب تولید انرژی می شوند. سلول های عصبی برای اینکه بتوانند پیام های الکتریکی را انتقال دهند به انرژی بسیار زیادی نیاز دارند. این انرژی ها به شکل معمول از عملکرد صحیح ویتامین های گروه B تامین می شود.
منابع غذایی ویتامین های گروه B
ویتامین های گروه B در گستره وسیعی از مواد غذایی یافت می شوند و دسترسی به آن ها معمولا سخت نیست. از جمله منابع غنی از ویتامین های B می توان به انواع گوشت قرمز، ماهی و جگر اشاره کرد. مواد غذایی چون تخم مرغ، لبنیات، غلات کامل و سبوسدار، انواع حبوبات آجیل و دانه ها، سبزیجات تازه مثل اسفناج و کلم بروکلی از منابع غنی ویتامین B هستند. توجه کنید رژیم غذایی باید متعادل و در عین حال متنوع باشد. این تنوع می تواند به خوبی نیازهای روزانه بدن به انواع ویتامین های گروه B را تامین کند.
چرا سیستم عصبی به ویتامین های B نیاز دارد؟
تاکنون دریافتیم که ویتامین های گروه B نقش مهمی در عملکرد نرمال مغز و سیستم عصبی دارند. در این بخش علل این موضوع را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد.
نقش در ساخت انتقال دهنده های عصبی
انتقال دهنده های عصبی عامل ارتباط بین نورون ها هستند. نورون ها برای انتقال پیام به انتقال دهنده هایی مانند دوپامین، سروتونین و نوراپی نفرین نیاز دارند. ویتامین B6 نقش کلیدی در سنتز و پردازش این مواد دارد. بدون وجود مقدار مناسب و کافی از این ویتامین، عملا مغز با برهم خوردگی تعادل شیمیایی مواجه میشود. عدم تعادل به وجود آمده انتقال پیام های عصبی را دچار اختلال شدید میکند.
کمک به حفظ سلامت سلول های عصبی و میلین
غلاف میلین لایه ای مانند عایق است که آکسون های عصبی را پوشش می دهد و در مجموع سبب انتقال سریع تر پیام ها و داده های عصبی میشود. ویتامین B12 نقش بسیار مهمی در تولید و نگهداری این غلاف ایفا می کند. کمبود B12 سبب از بین رفتن تدریجی و کاهش میلین شده که این فرآیند سبب ایجاد اختلالات عصبی جبران ناپذیری برای فرد می شود.
تأثیر در مقابله با استرس، اضطراب و افسردگی
مطالعات جدید حاکی از این موضوع هستند که ویتامین های گروه B نقش بسیار موثری در تنظیم خلق و خو و کاهش علائم افسردگی و اضطراب دارند. این گروه از ویتامین ها هورمون های مرتبط با استرس را تنظیم کرده و از افزایش آن ها جلوگیری می کنند. همچنین این ویتامین ها به عملکرد نرمال مغز و سیستم عصبی نیز کمک می نمایند.
نقش اختصاصی ویتامین B1 (تیامین) در سلامت مغز و اعصاب
ویتامین B1 یا تیامین نقش بسیار مهمی در سلامت مغز و اعصاب بر عهده دارد. در ادامه این ویتامین را مورد بررسی و کنکاش قرار داده و وظایف و فواید آن را برخواهیم شمرد.
تولید انرژی برای نورون ها
در چرخه تولید ATP که منبع اصلی انرژی سلول است، تیامین نقش اساسی دارد. تیامین انرژی لازم برای فعالیت مداوم نورون ها را فراهم میکند. کمبود تیامین در بدن موجب کاهش فعالیت مغز و احساس خستگی مفرط در افراد میشود. در حقیقت عملکرد نرمال مغز و سیستم عصبی در گرو این ویتامین است.
پیشگیری از بیماری هایی مثل بری بری و آنسفالوپاتی ورنیکه
بری بری نوعی از بیماری ها است که به دو شکل خشک و مرطوب نمود پیدا میکند. این بیماری ناشی از کمبود شدید تیامین در بدن است. آنسفالوپاتی ورنیکه یک بیماری دیگر محسوب میشود که بر اثر کمبود تیامین ظاهر میشود. آنسفالوپاتی ورنیکه یک بیماری مغزی بوده که به شدت تهدید کننده حیات است. افراد الکلی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
کمبود B1 در افراد الکلی و دیابتی ها
الکل سبب کاهش جذب تیامین شده و در مصارف زیاد جذب تیامین را به صورت کامل مختل میکند. افراد دیابتی یا کسانی که رژیم های غذایی خاص و محدود دارند، به شدت در معرض کمبود ویتامین B1 یا تیامین هستند. این افراد باید بیشتر از سایرین مراقب این موضوع باشند.
نقش ویتامین B6 (پیریدوکسین) در عملکرد عصبی
ویتامین B6 نقش مهمی در حفظ عملکرد نرمال مغز و سیستم عصبی دارد. برخی از وظایف این ویتامین را با هم مرور خواهیم کرد.
سنتز انتقال دهنده های عصبی مثل سروتونین، دوپامین و GABA
ویتامین B6 برای پردازش آنزیم های پرتعدادی که در تولید انتقال دهنده های عصبی نقش دارند ضروری است. بدون وجود این ویتامین، مغز توانایی این را ندارد که به صورت موثر و با کیفیت مواد شیمیایی لازم برای تنظیم کردن خلق و خو و تمرکز را تولید کند.
پیشگیری از تحریک‌پذیری عصبی، خستگی و اختلالات خواب
کمبود پیریدوکسین سبب افزایش تحریک پذیری، خستگی طولانی مدت و ادامه دار و البته بی خوابی های دایمی می شود. استفاده از مکمل ها تحت نظر پزشک می تواند سبب بهبود وضعیت و کاهش و یا رفع کامل علائم گردد.
تأثیر بر حافظه، خلق و خو و تمرکز
مطالعات جدید نشان داده اند که بین سطح B6 و عملکرد حافظه و تمرکز رابطه مستقیمی وجود دارد. در واقع وجود سطح مطلوبی از ویتامین B6 سبب بهبود عملکرد حافظه، افزایش تمرکز و ثبات خلق و خویی میشود.
نقش کلیدی ویتامین B12 (کوبالامین) در سلامت نورولوژیک
اکنون قصد داریم از نقش کلیدی ویتامین B12 پرده برداریم. این ویتامین میتواند در سلامت نورولوژیک نقش زیادی داشته باشد که باهم آن ها را مرور خواهیم کرد.
حفظ غلاف میلین در نورون ها
وجود ویتامین B12 برای تولید و ترمیم غلاف میلین لازم و ضروری است. کمبود این ویتامین سبب تخریب تدریجی غلاف شده و این موضوع سبب ایجاد اختلالات عصبی شدید شود. وجود این ویتامین برای عملکرد نرمال مغز و سیستم عصبی ضروری است.
جلوگیری از نوروپاتی محیطی و اختلالات حافظه
کمبود ویتامین B12 سبب بروز نوروپاتی محیطی میشود. نوروپاتی محیطی، اختلالی است که با گزگز، سوزن سوزن شدن، بیحسی و درد در دست و پا همراه است. علاوه بر این امر B12 در جلوگیری از زوال عقل و حافظه نیز نقش دارد.
علائم کمبود B12: گزگز، بیحسی، اختلال تمرکز، افسردگی
در ابتدا ممکن است بروز علائم بسیار خفیف و یا حتی غیر قابل ذکر باشد اما با گذشت زمان علائم شدیدتر می شوند. این شدت می تواند تا جایی ادامه پیدا کند که این مشکلات حتی با درمان نیز غیر قابل بازگشت شوند. لازم به ذکر است که تشخیص صحیح و زودهنگام بسیار مهم و حیاتی خواهد بود.
ویتامین ب ۱۲ انحصاراً در منابع حیوانی یافت میشود و افرادی که از رژیم های گیاهخواری سختگیرانه استفاده میکنند در معرض کمبود ویتامین ب ۱۲ بعد از اتمام ذخایر بدن (حدود ۲ـ۳سال) قرار میگیرند. برای آشنایی بیشتر با اهمیت ویتامین B12 برای این افراد مقاله زیر را بخوانید.
اهمیت ویتامین B12 برای گیاهخوران
چه عواملی باعث کمبود ویتامین‌های B1، B6 و B12 میشوند؟
کمبود ویتامین‌های گروه B برای بدن بسیار مضر است. به همین منظور لازم است بدانید که چه چیزهایی باعث کمبود این ویتامین ها در بدن می شوند.
- تغذیه نامناسب و رژیم های محدود: رژیم های غذایی که در آن ها از گوشت استفاده نشده، لبنیات و غلات زیادی وجود ندارد، می توانند سبب کمبود ویتامین های گروه B در بدن افراد شوند. گیاه خواران یا افرادی که رژیم های غذایی گیاهی دارند بیش از سایر افراد در معرض این مشکلات هستند.
- اختلالات جذب در دستگاه گوارش: مشکلات و بیماری هایی نظیر، کرون، بیماری سلیاک یا جراحی های گوارشی مانند بای پس معده، میتوانند به شکل قابل توجهی دریافت و جذب ویتامین های گروه B را مختل کنند.
- بیماری های مزمن، مصرف برخی داروها و الکل: بیماری های مربوط به کبد و کلیه و دیابت جذب ویتامین های B را مختل می کنند. همچنین داروهایی مانند متفورمین، مهارکننده های پمپ پروتون یا داروهای ضد صرع این قابلیت را دارند در جذب و متابولیسم انواع ویتامین های گروه B اختلال ایجاد کنند.
مکمل ها در تأمین ویتامین های گروه B بر عملکرد نرمال مغز چیست؟
به سبب اهمیت ویتامین های گروه B در عملکرد نرمال مغز و سیستم عصبی تامین آن ها بسیار مهم است. یکی از راه‌های جدید برای تامین ویتامین‌های گروه B استفاده از مکمل ها است. در ادامه با نقش هر مکمل بیشتر آشنا خواهیم شد.
مکمل های B کمپلکس و فرم های تجویزی
مکمل های B کمپلکس از بهترین راه ها برای بهره مندی از تمام اعضای خانواده B هستند. این مکمل می تواند از کمبود انواع ویتامین های B جلوگیری کرده و در رفع مشکل کمبود نیز موثر باشد. در برخی موارد که دکتر سعی دارد از دوزهای بالا استفاده کند، معمولا نوع تزریقی آن مورد استفاده قرار می گیرد. این روش به خصوص برای بیمارانی که با کمبود B12 مواجه هستند بسیار کار آمد است.
مزایا و احتیاط های مصرف خودسرانه مکمل ها
اگر چه استفاده از مکمل ها در بیشتر مواقع مفید واقع می شود اما مصرف بی رویه آن ها میتواند مشکلاتی مانند مسمومیت یا تداخل دارویی را ایجاد نماید. دوزهای بالای ویتامین B6 می توانند حتی آسیب عصبی و روانی ایجاد کنند.
دوزهای توصیه شده روزانه و تداخلات دارویی
مقدار مجاز برای مصرف هر کدام از ویتامین های گروه B به شرح زیر است:
- B1: حدود 1.2 میلی گرم
- B6: حدود 1.3 تا 2 میلی گرم
- B12: حدود 2.4 میکروگرم
اگر به دنبال یک مکمل مطمئن برای تأمین این ویتامین ها هستید، قرص نوروبیون خوراکی نوراپاد یکی از گزینه های مؤثر و تخصصی در این زمینه است.
این مکمل با ترکیب متعادل از ویتامین های B1، B6 و B12، به بهبود عملکرد سیستم عصبی، کاهش خستگی ذهنی و جلوگیری از کمبود این ویتامین های حیاتی کمک میکند.
البته لازم به ذکر است انتخاب دقیق دوز مصرفی به عواملی مانند سن، جنس و شرایط سلامتی و پزشکی فرد بستگی دارد. مکمل ها می توانند با داروهای خاصی تداخل داشته باشند. در نتیجه بسیار مهم است که دوز با مشورت پزشک انتخاب شود.
تغذیه متعادل = پایه اصلی سلامت اعصاب
در بدن، هیچ چیزی نمی تواند جای یک رژیم غذایی متنوع، غنی از پروتئین و سبزیجات تازه را بگیرد. در کنار اهمیت تغذیه سالم، لازم است بدانید ویتامین های B باید از منابع سالم و طبیعی تامین شوند تا بتوانند نیاز بدن را تامین کرده و در تمام طول روز بدن را پر انرژی نگه دارند.
بررسی سطح ویتامین های B در بدن افراد با علائم نورولوژیک
در صورت بروز علائمی مانند بیحسی، خستگی مداوم، اختلال در تمرکز و یا افسردگی بررسی میزان و سطح ویتامین های گروه B توسط آزمایش خون از گزینه های قابل توجه پزشک است. پزشک توسط آزمایش میتواند سریعا مشکل را تشخیص دهد و مراحل درمانی را تدوین نماید.
نقش ویتامین های گروه B در پیشگیری از بیماری های عصبی و روانی
نکته جالب و حائز اهمیت آن است که حسب نتایج مطالعات مصرف همزمان ویتامین های ب ۱ و ب۶ و ب ۱۲ در اثر بر مشکلات نورولوژیک مانند نوروپاتی دیابتی و پیشگیری از سردردهای میگرنی و …به نوعی اثر سینرژیستی (هم افزایی) دارند. بنابراین مکمل هایی که به طور همزمان حاوی هر سه این ویتامین ها هستند به نوعی از یک مزیت در اثربخشی نسبت به مکمل هایی که تنها حاوی یکی از این ویتامین ها هستند برخوردارند.
جمع بندی و توصیه های پایانی
ویتامین های گروه B از دسته ویتامین های محلول در آب هستند و به هشت گونه تقسیم می شوند. این ویتامین ها نقش کلیدی در انتقال پیام های عصبی دارند. کمبود این ویتامین ها میتواند برای افراد بسیار مشکل زا باشد. اغلب مواردی چون استفاده زیاد از الکل، رژیم غذایی نامناسب و موارد این چنینی سبب کمبود این گروه ویتامین در بدن می شوند.
پس برای زندگی سالم لازم است رژیم غذایی را اصلاح نموده و بدن خود را با مواد غذایی متنوع تغذیه نمایید تا از انواع مواد مغذی بهره مند شوید. استفاده از مکمل ها نیز یکی دیگر از راه های جبران کمبود ویتامین های گروه B در بدن است. البته این مکمل ها حتما باید زیر نظر پزشک انتخاب شوند تا دوز مصرفی مناسب انتخاب شده و از تداخل دارویی جلوگیری به عمل بیاید.
