کم خونی (آنمی) چیست؟
کم خونی (آنمی) عبارت است از کاهش ظرفیت خون در انتقال اکسیژن. این کاهش ظرفیت ممکن است از کاهش تعداد کلی گلبول های قرمز و یا گلبول های قرمز با عملکرد غیر طبیعی نتیجه شود.
کاهش تعداد گلبول های قرمز ممکن است در اثر از دست رفتن گلبول های قرمز یا اختلال در تولید گلبول های قرمز باشد. از دست رفتن گلبول های قرمز ممکن است در اثر خونریزی ( مثلا پریودی سنگین در خانم ها، خونریزی های گوارشی یا در تصادفات و …) یا در اثر تخریب گلبول های قرمز (مثلا در اثر بیماری های زمینه ای مانند فاویسم، یا مصرف برخی داروها و…) ایجاد شود.
گلبول های قرمز غیر طبیعی ممکن است در اثر کمبودهای تغذیه ای یا اختلال در جذب مواد غذایی لازم برای خونسازی به وجود آیند یا در بیماری های خونی مانند تالاسمی، آنمی گلبول های قرمز داسی شکل و ….دیده شود.
محل ساخت گلبول های قرمز مغز استخوان می باشد و اختلال در عملکرد مغز استخوان، خونسازی را دچار مشکل می کند (چنانکه در برخی بدخیمی ها یا سرطان های مغز استخوان دیده می شود). همچنین ساخت طبیعی گلبول های قرمز نیازمند حمایت سیستم هورمونی بدن از مغز استخوان است.
مثلا هورمونی به نام اریتروپوئتین از کلیه ها ترشح می شود که برای خونسازی ضروری است. بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی یا بیماران دیالیزی در ترشح این هورمون نقص دارند و در صورت عدم دریافت درمان مناسب دچار اختلال در فرایند خونسازی و کم خونی می شوند. همچنین هیپوتیروئیدی (کم کاری تیروئید) ممکن است باعث آنمی شود.
علائم کم خونی
- اختلال در اکسیژن رسانی به بافتهای مختلف بدن
- احساس تنگی نفس یا نفس کم آوردن
- افزایش تعداد ضربان قلب ( به منظور جبران کمبود اکیسژن رسانی به بافت ها صورت می گیرد)
- خستگی و بی حالی
- گیجی و سردرد
- پوست رنگ پریده
- عدم تمرکز
- احساس سرما در دست و پا
کلیه موارد بالا از جمله مهم ترین نشانه های کم خونی هستند.
علل تغذیه ای کم خونی
شایع ترین علت تغذیه ای کم خونی ، کمبود آهن است. گلبول‌های قرمز حاوی پروتئینی به نام هموگلوبین هستند که پر از آهن است. رابطه آهن و هموگلوبین درست مانند رابطه اکسیژن و انسان است. به‌طوریکه بدون آهن کافی، بدن شما نمی‌تواند هموگلوبین مورد نیاز برای تولید گلبول‌های قرمز را تولید کند و بدون هموگلوبین هم گلبول‌های قرمز توانایی اکسیژن‌رسانی کافی به سلول‌های بدن را ندارد. آهن عنصر مهمی است که در ساختار هموگلوبین به کار رفته است.
کم خونی گاهی خود را به صورت محتوای غیر طبیعی هموگلوبین در گلبول های قرمز نشان می دهد و ممکن است مثلا در اثر کاهش محتوی هموگلوبین، گلبول های قرمز کمرنگتر از حالت معمول (هیپوکرومیک) شوند.
گاهی کم خونی به صورت تغییر در سایز گلبول های قرمز خود را نشان می دهد و گلبول های قرمز کوچکتر از اندازه طبیعی ( میکروسیتیک) و یا بزرگتر از اندازه طبیعی (ماکروسیتیک) می شوند. در کم خونی فقر آهن گلبول های قرمز کمرنگتر از حالت طبیعی و همچنین کوچکتر از اندازه طبیعی می شوند (میکروسیتیک و هیپوکرومیک).
برای درمان کم خونی چه بخوریم؟
برای درمان کم خونی راه های متعددی وجود دارد که بستگی به وضعیت بیماری شما و البته تشخیص پزشک داخلی برای شما در نظر گرفته میشود . در این مقاله در مورد رایج ترین روش های درمان با هم صحبت خواهیم کرد:
درمان کم خونی با مواد غذایی حاوی آهن
- برخی سبزیجات سبز و برگ دار همچون اسفناج و جعفری
- گوشت و جگر گاو و گوسفند
- غذاهای دریایی مثل ماهی، میگو، صدف خوراکی و خرچنگ
- میوه و مکمل های سرشار از ویتامین ث
مشاهده مکمل های حاوی ویتامین ث نوتری پاد
- حبوبات مثل انواع لوبیا،سویا، نخود و آجیل
- غلات، خرما و کشمش
کلیه موارد بالا خصوصا گوشت ،ماهی و جگر دشمن کم خونی هستند و با رعایت رژیم غذایی مناسب می توان تا حد زیادی این بیماری را کنترل کرد.
درمان کم خونی با ویتامین ب 12
ماده غذایی مهم دیگری که کمبود آن یا اختلال در جذب آن موجب بروز انواعی از کم خونی می شود، ویتامین ب12 یا کوبالامین است که علاوه بر خونسازی، برای ساخت مولکول های DNA (و در نتیجه تکثیر سلول ها) و عملکرد سیستم اعصاب ضروری است.
چنانکه گفته شد بدن ما قادر نیست ویتامین ب 12 را تولید کند و لازم است آنرا از خارج از بدن یعنی از طریق رژیم غذایی یا مکمل ها دریافت نماید. ویتامین ب12 تقریبا منحصرا در منابع غذایی حیوانی مانند گوشت و تخم مرغ و جگرو … یافت می شود.
بدن مقدار مورد نیاز از ویتامین ب12 برای مصرف حدود دو تا سه سال را در کبد ذخیره می کند. از این جهت افرادی که رژیم گیاهخواری اختیار می کنند ممکن است تا 2-3 سال علایم کمبود ویتامین ب12 از جمله کم خونی را نشان ندهند ولی نهایتا در صورت عدم مصرف مکمل های حاوی ویتامین ب12 دچار علایم کمبود ویتامین ب12 می شوند.
برخی از افراد به دلیل نقایصی در سیستم گوارش دچار اختلال در جذب ویتامین ب12 و در نتیجه کمبود ویتامین ب12 هستند. این افراد نیازمند آن هستند که به صورت مادام العمر ویتامین ب12 را به صورت تزریقی مورد استفاده قرار دهند.
مصرف برخی از داروها مانند متفورمین (از داروهای مهم کاهنده قند خون خوراکی مورد مصرف در مبتلایان به دیابت) نیز ممکن است فرد را مستعد کمبود ویتامین ب12 نماید.
در ایالات متحده امریکا و انگلستان بیش از 20% از جمعیت بالای 60 سال دچار کمبود ویتامین ب 12 هستند. نیاز روزانه ما به ویتامین ب 12 حداقل 2.4 میکروگرم در روز است.
بعضی افراد به دلیل اختلال در جذب ویتامین ب12 دچار کمبود آن می شوند. مثلا در آنمی پرنیشس(Pernicious anemia) به دلیل اختلال در جذب خوراکی ویتامین ب12 ،لازم به دریافت مادام العمر ویتامین ب 12 از راه تزریقی است.
مهمترین اثرات کمبود ویتامین ب 12
1- اولین و مهمترین اثر کمبود ویتامین ب 12 کم خونی است که خود را با احساس سستی، بی حالی و خستگی نشان می دهد.
2- کمبود ویتامین ب12 عوارض ذهنی و نورولوژیک (عصبی) هم به همراه دارد. ممکن است فرد احساس کند به اندازه کافی تمرکز ندارد و دچار گیجی و اغتشاش ذهن است. همچنین این وضعیت باعث افزایش احتمال بروز سردرد می شود. کمبود ب12، با افزایش هموسیتئین همراه بوده است که خود با افزایش بروز میگرن همراهی دارد.
3- مشکلات گوارشی مانند یبوست، تهوع، استفراغ، نفخ و دل پیچه نیز در افراد مبتلا به کمبود ویتامین ب12 بیشتر دیده می شوند. در اشکال شدید تر کمبود، ممکن است التهاب و قرمزی در دهان و زبان مشاهده شود.
4- کاهش تمرکز و گیجی و اختلال حافظه علائم مهمی هستند که در کمبود ویتامین ب12 بروز می نماید و در افراد مشغول به تحصیل شاید راحت تر تشخیص داده شوند.
5- افسردگی، نوسانات خلق و حتی توهم در حالت های شدیدتر کمبود ویتامین ب12 دیده می شود.
6- علامت دیگر که مرتبط با مشکلات عصبی ناشی از کمبود ویتامین ب12 است بی حسی یا احساس گزگز در اندام ها (نوروپاتی اعصاب محیطی)، کرامپ های عضلانی، اختلال در تعادل و حتی اختلالات نعوظ (در آقایان) است.
7- کمبود ویتامین ب12 ممکن است عصب چشمی را هم تحت تاثیر قرار دهد و با ایجاد نوروپاتی در عصب چشمی باعث اختلال در بینایی شود. این وضعیت البته معمولا برگشت پذیر است.
8- کمبود ویتامین ب12 از جمله عوامل ریزش مو نیز محسوب می شود. علت نقش ویتامین ب12 در تکثیر سلولی و تولید DNA و بروز کم خونی در اثر کمبود این ویتامین است.
مطالعات نشان داده اند در بیماران مبتلا به دیابت استفاده از مکمل های ویتامین ب12 توانسته علایم نوروپاتی دیابتی را بهبود بخشد. به ویژه در بیماران مبتلا به “کمبود” ویتامین ب12 این بهبود چشم گیرتر است.
مصرف داروی متفورمین (از داروهای مهم کاهنده قند خون خوراکی) بیماران دیابتی را مستعد کمبود ویتامین ب12 می نماید. از این جهت توجه به رفع کمبود این ویتامین در بیماران دیابتی حائز اهمیت است.
آزمایش سنجش ویتامین ب12 در آزمایشگاه ها در دسترس است و در کنار علایم بالینی می تواند به تشخیص قطعی کمک نماید. برای رفع کمبود ویتامین ب12 در کنار مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین ب12 می توان از مکمل های خوراکی حاوی ویتامین ب12 و در صورت مشکل در جذب از فرآورده های تزریقی بهره جست.
غذاهای غنی از ویتامین ب 12 عبارتند از:
گوشت گاو، جگر، مرغ و ماهی
تخم مرغ
غذاهای غنی شده مانند غلات صبحانه
شیر و پنیر و ماست
درمان کم خونی با فولیک اسید
فولیک اسید (ویتامین ب9) ماده غذایی دیگری است که برای خونسازی مهم است. فولیک است در سبزیجات به وفور یافت می شود و کمبود آن کمتر شایع است. اما بدن برخلاف ویتامین ب12 ، ذخیره زیادی از اسید فولیک ندارد و در صورت کم شدن مصرف اسید فولیک از طریق تغذیه علایم آن خیلی سریع بروز می کند.
اسید فولیک به جز نقش در خونسازی در هفته های اول بارداری نقش مهمی در شکل گیری طناب عصبی در جنین دارد و کمبود آن در مادر اثرات ناقص الخلقه زایی شدید به همراه خواهد داشت. بانوانی که تصمیم به بارداری دارند از ماههای قبل باید نسبت به رفع کمبود احتمالی اسید فولیک اهتمام ورزند، چون اثرات سوء کمبود اسیدفولیک مربوط به هفته های اول بارداری است.
در برخی از کشورها به همین دلیل اسیدفولیک را به مواد غذایی اضافه می کنند تا به این ترتیب جلوی کمبود اسیدفولیک در زمان بارداری و نفایص جنینی مربوطه گرفته شود. ( توجه داشته باشید که در هفته های اول بارداری ممکن است مادر از بارداری خود بی اطلاع باشد.)
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ب12 و اسیدفولیک بر خلاف کم خونی ناشی از کمبود آهن، خود را با گلبول های قرمز بزرگتر از اندازه طبیعی ( ماکروسیتیک) نشان می دهد.
به خاطر اهمیت عوارض عصبی ناشی از کمبود ویتامین ب12 کم خونی های ماکروسیتیک هرگز نباید فقط با مصرف اسیدفولیک به تنهایی درمان شوند چراکه ممکن است با مصرف اسیدفولیک به تنهایی حالت ماکروسیتیک گلبول های قرمز برطرف شود ولی کمبود ویتامین ب12 ادامه یابد و علایم عصبی جدی در فرد بر جای بگذارد.
اگرچه آهن، اسیدفولیک و ویتامین ب12 در ارتباط با خونسازی نقش حیاتی دارند اما ویتامین ها و مواد معدنی موثر در خونسازی محدود به موارد فوق نیست. از جمله دیگر ویتامین های گروه ب به ویژه ویتامین ب6 ، ویتامین آ و برخی مواد معدنی دیگر به ویژه مس در خونسازی حایز اهمیت هستند.
سخن پایانی; درمان کم خونی را جدی بگیرید.
کم خونی یکی از شایع‌ترین انواع بیماری ها در سراسر جهان است. در این مقاله به طور کامل به بیماری کم خونی، علائم و روش های درمان آن پرداختیم.
اگر فکر می‌کنید علائمی که در بالا ذکر شد را دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. تشخیص توسط خود شخص توصیه نمی‌شود. خوشبختانه، اکثر مشکلات کمبود آهن را می‌توان با استفاده از یک رژیم غذایی غنی از آهن یا در صورت توصیه پزشک، با دریافت مکمل به راحتی درمان کرد. درمان به موقع از بروز عوارض کم خونی شدید جلوگیری می‌کند.
در این مطلب با علائم کم خونی آشنا شدید و متوجه شدید که به خاطر شایع بودن این مشکل، امکان مبتلا بودن شما هم وجود دارد. در صورت نیاز به مشاوره و انتخاب بهترین مکمل ها برای درمان کم خونی می توانید با کارشناسان ما در سایت نوتری پاد ارتباط بگیرید تا در خصوص بهترین روش درمان شما را راهنمایی کنند.
قرص ویتامین برای کم خونی : نوراپاد
برخی از سوالات متداول در رابطه با کم خونی
1. علائم مهم کم خونی چیست ؟
- سرگیجه
- سردرد های روزمره
- احساس ضعف و خستگی در طول روز
- رنگ پریدن پوست
- دمای پایین کل بدن احساس سرما در دست ها و پاها
2. درمان سریع کم خونی چیست ؟
از داروهایی که برای درمان سریع کم خونی استفاده می‌شوند، می‌توان به اسید فولیک، آهن فیفول و فروس سولفات اشاره کرد. برخی از افراد ممکن است دچار کم خونی فقر آهن شدید باشند و به همین دلیل برای درمان سریع کم خونی آن‌ها، از تزریق درون رگی آهن استفاده می‌کنند تا جذب آن افزایش پیدا کرده و سریع‌تر درمان صورت بگیرد.