مولتی ویتامین نوعی مکمل است که حاوی انواع مواد معدنی و ویتامینها می‌باشد. در اغلب موارد مولتی ویتامین ها هیچگونه ضرری ندارند اما گاهی اوقات مصرف مقادیر زیادی از مواد مغذی خاص می‌تواند عوارض جانبی جدی به همراه داشته باشد. اگر می‌خواهید بدانید مولتی ویتامین چیست یا نحوه مصرف آن چگونه است یا خطرات مولتی ویتامین شامل چه مواردی می‌شود، این مقاله را از دست ندهید.
مولتی ویتامین چیست؟
مولتی ویتامین ها ترکیبی از ویتامین‌های مختلف هستند که به طور معمول در منابع تغذیه ای یافت می‌شوند. این مکملها برای تأمین ویتامین‌هایی استفاده می‌شوند که به هر دلیل ممکن است از طریق رژیم غذایی دریافت نشوند. مولتی ویتامینها برای درمان کمبود ویتامین ناشی از بیماری، بارداری، تغذیه نامناسب، اختلالات گوارشی و بسیاری از موارد دیگر استفاده می‌شوند.
ویتامین‌هایی که معمولاً در انواع مولتی ویتامین یافت می‌شوند عبارتند از:
- ویتامین A
- ویتامین های گروه B مانند اسید فولیک و ویتامین 12
- ویتامین C
- ویتامین K
- ویتامین ای
مواد معدنی‌ای که اغلب در مکملها و مولتی ویتامینها یافت می‌شوند عبارتند از:
- کلسیم
- ید
- آهن
- منیزیم
- منگنز
- مولیبدن
- سلنیوم
- روی
علاوه بر ویتامینها و مواد معدنی، مولتی ویتامین ممکن است حاوی موادی مانند گیاهان، اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب نیز باشد.
آنچه باید در مورد مولتی ویتامینها بدانید
اولین چیزی که باید به آن توجه کنید این است که همه به مکمل نیاز ندارند. برای بسیاری از ما، دریافت تمام مواد مغذی مورد نیاز از یک رژیم غذایی سالم و متعادل امکان پذیر است. به علاوه، مکملها همیشه نمی‌توانند طیف وسیعی از فوایدی که از خوردن غذاهای مغذی به دست می‌آورید را تأمین کنند.
بنابراین اولین قدم این است که بفهمید آیا نیاز به مصرف مولتی‌ویتامین‌ها دارید یا خیر. سن شما، رژیم غذایی شما، یا حتی بیماری های خاص از مواردی هستند که نشان می‌دهند به مکمل نیاز دارید یا خیر. آزمایش خون و سنجش ویتامین می‌تواند راهی مفید برای فهمیدن این موضوع باشد که آیا ویتامین خاصی را به میزان کافی از رژیم غذایی خود دریافت می‌کنید یا خیر. نتایج آزمایش به شما نشان خواهد داد که در صورت نیاز چه نوع مکملی را باید استفاده کنید.
البته واقعیت آن است که اندازه گیری همه ویتامین ها ومواد معدنی به طور معمول در همه جا و همه آزمایشگاهها در دسترس نیست یا پرهزینه است و ممکن است پزشک شما ترجیح دهد با توجه به علایم بالینی برای رفع کمبود احتمالی، برای مدتی مکملی حاوی ویتامینها یا مواد معدنی خاص را مصرف کنید.
نحوه مصرف مولتی ویتامین چگونه است؟
اگر با انجام آزمایش‌های لازم و یا با تشخیص پزشک متوجه شدید که نیاز به مصرف مکمل دارید، باید آن را به درستی مصرف کنید. در اینجا نکات لازم درباره نحوه درست مصرف مولتی ویتامین را آورده‌ایم:
- پس از تهیه مولتی‌ویتامین‌ها، آنها را دقیقاً طبق دستورالعمل روی بسته‌بندی یا طبق دستور پزشک استفاده کنید.
- هرگز بیش از دوز توصیه شده از مکملها مصرف نکنید.
- از مصرف همزمان بیش از یک محصول مکمل خودداری کنید، مگر اینکه پزشک به شما اجازه دهد یا اطمینان یابید با توجه به الگوی تغذیه ای و جمیع مکملهای مصرفی مقدار مناسبی از ویتامین، ماده معدنی یا به طور کلی جمیع مواد مغذی مورد نیاز بدنتان رااستفاده می کنید. گاهی مصرف محصولات حاوی ویتامین مشابه می‌تواند منجر به بروز عوارض جانبی جدی شود.
- مولتی‌ویتامین‌های خود را با یک لیوان آب پر مصرف کنید.
- اگر مکمل به شکل قرص است باید نحوه مصرف آن را بدانید. برای مثال قبل از قورت دادن قرص جویدنی باید آن را بجوید. همچنین قرص زیر زبانی را زیر زبان خود قرار دهید و اجازه دهید کاملاً حل شود. قرص زیر زبانی را نجوید یا آن را وقتی کامل است قورت ندهید.
- اگر مکمل به شکل مایع است آن را با دقت اندازه‌گیری کنید. از سرنگ یا ظروف اندازه‌گیری استفاده کنید زیرا قاشق‌ها معیار مناسبی نیستند.
- از مولتی ویتامین به طور مرتب استفاده کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید.
- مکملها را در ظرف اصلی خود نگهداری کنید.
استفاده از داروها و مکملها فقط زمانی نتیجه مطلوب را برای شما به ارمغان می‌آورد که نحوه مصرف آنها را بدانید و خیلی دقیق رعایت کنید؛ بنابراین نحوه مصرف مولتی‌ویتامین‌ها را نیز جدی گرفته و به خاطر داشته باشید.
چرا بدن انسان به مواد معدنی و ویتامینها نیاز دارد؟
با توجه به تغذیه نامناسبی که اغلب ما این روزها در روتین زندگی خود داریم، بدن مان نمی‌تواند بسیاری از مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیاز خود را دریافت کند؛ بنابراین در مقابل بسیاری از بیماری‌ها ضعیف و آسیب پذیر می‌شود.
ویتامینها و مواد معدنی سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند، از رشد و تکامل طبیعی حمایت کرده و به سلول‌ها و اندام‌ها کمک می‌کنند تا وظایف خود را به درستی انجام دهند. به عنوان مثال، احتمالاً شنیده‌اید که هویج برای چشم شما مفید است. درست است. هویج مملو از موادی به نام کاروتنوئیدها است که بدن شما آنها را به ویتامین A تبدیل کرده و به جلوگیری از مشکلات چشمی کمک می‌نماید.
همچنین ویتامین K به لخته شدن خون کمک می‌کند بنابراین بدن در هنگام بریدگی‌ها و خراش‌ها به سرعت خونریزی را متوقف می‌کند. ویتامین K را در سبزیجاتی با برگ سبز، بروکلی و سویا میتوانید بیابید. در کنار این موارد برای داشتن استخوان‌های قوی باید غذاهایی مانند شیر، ماست و سبزیجاتی با برگ سبز که سرشار از کلسیم هستند مصرف کنید.
اگر رژیم غذایی شما متنوع است و موادی که در بالا گفته شد و بسیاری از مواد مفید دیگر را شامل می‌شود، نیازی به مولتی ویتامین ندارید؛ اما در غیر این صورت برای:
- تقویت سیستم ایمنی
- داشتن استخوان‌ها و دندان‌های سالم
- انجام درست وظایف بدن مانند لخته شدن خون
- داشتن چشم‌های قوی
- و ده‌ها مورد دیگر
باید به سراغ مولتی‌ویتامین‌ها بروید.
انواع شکل دارویی مولتی ویتامینها مهم هستند؟
سه مورد از رایج‌ترین شکل مکملها قرص، کپسول سافت ژل واشکال مایع مانند شربتها هستند. اما آیا شکل دارویی در اثربخشی فرآورده تاثیر دارد؟ واقعیت آنست که همه ی این اشکال دارویی در صورتی که با رعایت استاندارد های لازم تولید شوند از اثر بخشی لازم برخوردارند. قرص ها معمولا ارزانتر هستند و شما با صرف قیمتی پایین تر میتوانید همان اثر بخشی را دریافت کنید. کپسولها ممکن است ظاهر زیباتری داشته باشند و به چشم مصرف کننده خوشایندتر باشند ولی این به معنی اثر بخشی بهتر آنها نیست ومعمولا هزینه ساخت آنها بالاتر است وبا قیمتگرانتری به دست مصرف کننده می رسند.
مصرف اشکال دارویی جامد مانند قرص و کپسول برای اطفال کوچکتر از 6 سال توصیه نمی شود( به دلیل خطر پریدن قرص یا کپسول در گلو و خفگی)و ازین جهت اشکال خوراکی مایع مانند شربتها یا قطره های خوراکی برای مصرف در کودکان ارجح هستند. در صورت در دسترس نبودن اشکال مایع برای کودکان باید قرص یا کپسول باز و در آب میوه یا مانند آن حل شده و استفاده شوند. در خصوص اینکه اینکار آیا اثربخشی فرآورده را کاهش می دهد یا نه با داروساز خود مشورت نمایید.
خطرات و عوارض مولتی ویتامین چیست؟
هنگامی که مکملها طبق دستور مصرف شوند انتظار نمی‌رود که عوارض جانبی جدی‌ای ایجاد کنند؛ اما در صورت داشتن علائم واکنش آلرژیک بهتر است از کمک فوری پزشکی استفاده کنید. برخی عوارض شایعتر که مشاهده شده اند عبارتند از:
- کهیر و حساسیت های پوستی
- ناراحتی معده یا عوارض گوارشی دیگر
- سردرد
حساسیت های شدیدتر مانند تنگی نفس ومشکلات تنفسی با مصرف مکملها شایع نیستند اما در صورت بروز حساسیت جدی با هر فرآورده دارویی یا مکمل فورا به مرکز درمانی مراجعه نمایید.
تداخلات دارویی مولتی ویتامینها
مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که استفاده می‌کنید می‌توانند با برخی از داروهای شما تداخل داشته باشند یا بر نحوه عملکرد آن ها در بدن شما تأثیر بگذارند. از جمله این داروها که با این مکملها تداخل دارند عبارتند از:
- ترتینوئین یا ایزوترتینوئین
- آنتی اسیدها
- داروها یا مکملهای دیگر که حاوی یونهای فلزی باشند مثلا سوسپانسون آلومینیوم ام جی
- برخی از آنتی بیوتیک ها
توجه داشته باشید که همیشه پزشک و داروساز خود را از مصرف هر گونه مکمل، داروی گیاهی و غیره مطلع کنید تا تداخلات دارویی احتمالی به نحو مناسبی مدیریت شوند.
علائم مصرف بیش از حد مکملها
در صورت مصرف بیش از حد مکملها ممکن است علائم جدی راتجربه کنید. این علائم از این قبیل هستند:
- درد معده
- استفراغ
- اسهال
- یبوست
- از بین رفتن اشتها
- ریزش مو واختلالات پوستی
- احساس سوزن سوزن شدن در داخل یا اطراف دهان
- کاهش وزن یا افزایش بیش از حد اشتها
- سردرد
توجه داشته باشید که استفاده صحیح از مکملها مانند استفاده از داروها مستلزم برخورداری از دانش کافی وتوجه به نیازهای شماست. در این خصوص همیشه از پزشک و داروساز خود کمک بگیرید.
منابع: