آیا دیابت در کودکان قابل درمان است؟

اگر برای کودک شما تشخیص دیابت مطرح شده است ممکن است احساس سردرگمی و شوک داشته باشید و از خود بپرسید فرزند من چه وضعیتی پیش رو خواهد داشت؟

خبر خوش برای شما این است که با آخرین پیشرفت‌ها در مدیریت دیابت، بسیاری از بیماران می‌توانند زندگی نرمالی داشته باشند و هر قدر که آگاهی خود و فرزندتان را در ارتباط با بیماری افزایش دهید به موفقیت بیشتری در مدیریت بیماری و در نتیجه کاهش عوارض کوتاه مدت و بلند مدت دیابت نائل خواهید شد.

راه هایی وجود دارد که می‌توانید دیابت را از طریق رژیم غذایی، ورزش، دریافت حمایت های پزشکی لازم و همچنین حمایت های روحی و عاطفی به بهترین نحو مدیریت کنید. البته باید توجه داشت که مدیریت دیابت در کودکان یک چالش پیچیده و چند وجهی است. این امر مستلزم درک بیماری و ایجاد استراتژی هایی برای رسیدگی به نیازهای منحصر به فرد بیماران جوان و خانواده های آنها است.
مطلب پیش رو یک نقشه راه دقیق و عملی برای مدیریت دیابت در کودکان با تمرکز بر توصیه های عملی برای والدین ، مربیان و مراقبین بیماران ارائه می‌دهد.

مقدمه ای بر دیابت کودکان

دیابت چیست؟ دیابت یک بیماری مزمن است که بر نحوه کنترل قند خون (گلوکز) توسط بدن تأثیر می‌گذارد. در کودکان، این بیماری عمدتاً به صورت دیابت نوع 1 ظاهر می‌شود (یک وضعیت یا بیماری خودایمنی که در آن غده پانکراس یا لوزالمعده انسولین کمی تولید می‌کند یا اصلاً انسولین تولید نمی‌کند). با این حال، در سال های اخیر، شیوع دیابت نوع 2 در کودکان نیز به دلیل تغییر سبک زندگی از جمله کاهش فعالیت بدنی و رژیم های غذایی ناسالم افزایش یافته است.

همچنین شکل نادرتری از بیماری موسوم به دیابت نوزادان وجود دارد که کودکان کوچکتر از ۶ ماه را تحت تاثیر قرار می‌دهد این بیماری از نظر مکانیسم پیدایش از دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ متفاوت است. هرچند نهایتاً در این شکل از بیماری نیز تولید انسولین توسط غده پانکراس دچار مشکل می‌باشد.

برخی آمارها و نکات کلیدی در مورد انواع مختلف دیابت در کودکان

به طور کلی و با در نظر گرفتن تمام سنین (کودکان و بزرگسالان)، شکل شایع‌تر دیابت، دیابت نوع ۲ است که حدود ۹۰ درصد از کل موارد ابتلا به بیماری را تشکیل می‌دهد. اما در کودکان و به ویژه کودکان زیر 10 سال اغلب موارد تشخیص داده شده از این بیماری، دیابت نوع ۱ است.

تا سن 18 سالگی، از هر 300 کودک، 1 کودک به دیابت نوع 1 مبتلا می‌شود. دیابت نوع 1 می‌تواند در هر زمانی در دوران کودکی، حتی در دوران نوزادی ایجاد شود، اما معمولاً بین 4 تا 6 سالگی یا بین 10 تا 14 سالگی شروع می‌شود. بستگان نزدیک یک فرد مبتلا به دیابت نوع 1 در معرض افزایش خطر ابتلا به دیابت هستند. خواهر و برادر حدود 6 درصد و دوقلوهای همسان بیش از 50 درصد در خطر ابتلا به دیابت قرار دارند.

خطر ابتلا به دیابت برای کودکی که والدین مبتلا به دیابت نوع 1 دارند، در صورت ابتلای پدر، حدود 4 تا 9 درصد و در صورت ابتلای مادر، حدود 1 تا 4 درصد است. کودکانی که دیابت نوع 1 دارند در معرض خطر ابتلا به برخی اختلالات دیگر هستند که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول های خود حمله می‌کند (اختلالات خود ایمنی)، به ویژه در انواع خاصی از بیماری های تیروئید و بیماری گوارشی موسوم به سلیاک.

چنانکه گفته شد در سال‌های اخیر در کودکان بالای ۱۰ سال به طور فزاینده‌ای دیابت تیپ ۲ تشخیص داده می‌شود. علت این پدیده تغذیه نامناسب، مصرف بیش از حد غذاهای پرکالری و قندهای ساده و مواد شیرین و همچنین کم تحرکی کودکان به واسطه گذراندن اوقات بسیار با وسایل الکترونیک مانند موبایل و تبلت و بازی های کامپیوتری است. بنابراین با اصلاح سبک زندگی در کودکان و خانواده‌ها و توجه به موقع می‌توان از پیدایش دیابت تیپ ۲ در سنین پایین‌تر و نوجوانان پیشگیری کرد، هرچند زمینه‌های ژنتیکی و فامیلی نیز در پیدایش این نوع از دیابت نقش دارند.

دیابت نوع 2 در حالی که به طور سنتی در بزرگسالان دیده می‌شود، به طور فزاینده ای در کودکان بالای 10 سال تشخیص داده می‌شود و در حال شیوع است. در میان کودکان، دیابت نوع 2 عمدتاً در نوجوانان رخ می‌دهد، اما در میان کودکان کوچکتر مبتلا به اضافه وزن (با وزن بیش از 85٪ از کودکان با سن، جنس و قد مشابه خود) یا چاقی (وزن بیش از 95٪ از کودکان در سن مشابه ، جنسیت و قد مشابه خود) به طور فزاینده ای در حال شیوع است..

تا دهه 1990، بیش از 95 درصد از کودکان مبتلا به دیابت، دیابت نوع 1 داشتند، اما در حال حاضر، عمدتاً به دلیل افزایش تعداد کودکانی که اضافه وزن یا چاقی دارند، حدود یک سوم کودکانی که به تازگی دیابت تشخیص داده شده‌اند، دارای دیابت نوع 2 هستند.

دیابت نوع 2 معمولاً پس از سن بلوغ ایجاد می‌شود. اگرچه بسیاری از کودکان بین 10 تا 14 سالگی به دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوند، اما بیشترین میزان در اواخر نوجوانی، بین 15 تا 19 سالگی رخ می‌دهد (با توجه به شیوع چاقی در نوجوانان). در مقایسه با کودکان مبتلا به دیابت نوع 1، کودکان مبتلا به دیابت نوع 2 بسیار بیشتر احتمال دارد که بستگان درجه اول (پدر و مادر، خواهر یا برادر) یا بستگان درجه دوم (خاله، دایی، یا پدربزرگ و مادربزرگ) دیابت نوع 2 داشته باشند.

آیا می‌دانستید دیابت نوع 2 معمولا در کودکان چاق رخ می‌دهد؟

سایر کودکانی که در معرض خطر بالاتر ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارند عبارتند ازکودکانی که:

• فشار خون بالا داشته باشند
• سطح چربی خون بالا داشته باشند
• مبتلایان به آپنه انسدادی خواب
• افرادی که چین های پوستی تیره و ضخیم روی پشت گردن داشته باشند (آکانتوز نیگریکانس)
• مبتلا به کبد چرب باشند
• مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)باشند
• وزن تولد کمی با توجه سن بارداریِ مادر هنگام تولد داشته باشند
• مادری داشته باشند که در دوران بارداری دیابت داشته است (دیابت حاملگی) یا سابقه دیابت نوع 2 داشته باشد
• فعالیت بدنی کافی نداشته باشند

بیماران مبتلا به دیابت تیپ ۱ به طور تیپیک نیازمند دریافت انسولین تا پایان عمر هستند. اما بیماران مبتلا به دیابت تیپ ۲ معمولاً با داروهای خوراکی درمان می‌شوند هرچند در این بیماران نیز بعد از گذشت سالیان ممکن است پاسخ به داروهای خوراکی کاهش یابد و این بیماران نیز نیازمند درمان به کمک انسولین شوند.

پس به طور خلاصه:

• دیابت نوع 1: اکثر موارد بیماری در کودکان زیر 10 سال دیابت نوع 1 است که تقریباً 80 درصد از تشخیص ها در این گروه سنی را تشکیل می‌دهد.
• دیابت نوع 2 : در حالی که به طور سنتی در بزرگسالان دیده می‌شود، در سالهای اخیر به طور فزاینده ای در کودکان بالای 10 سال تشخیص داده می‌شود.
• دیابت نوزادان: این بیماری نادر اغلب ناشی از جهش های ژنتیکی است و نیاز به مدیریت تخصصی دارد.

صرف نظر از نوع دیابت، مدیریت صحیح بیماری در کودکان برای جلوگیری از عوارض طولانی مدت دیابت و تضمین کیفیت خوب زندگی بسیار مهم است. با این حال، در کودکان کنترل قند خون باید متعادل باشد و ضمن توجه به میزان دریافت قند و کالری محدودیت‌های تغذیه‌ای نباید منجر به اختلال در رشد و نمو کودکان شود.

توجه داشته باشید که درمان دیابت مستلزم کار تیمی و مشارکت تخصص‌های مختلف از کادر درمان و مراقبت می‌باشد. ارائه دهنده مراقبت های اولیه، متخصص غدد، متخصص تغذیه، چشم پزشک، متخصص سلامت روان، داروساز، دندانپزشک، فیزیولوژیست ورزشی و سایر متخصصین همه در مدیریت دیابت مشارکت دارند.

در ادامه بحثمان ابتدا به اهمیت و نقش قند خون و هورمون انسولین در بیماری دیابت خواهیم پرداخت. سپس به دیابت نوع ۲ می‌پردازیم که پیدایش آن در کودکان و نوجوانان پدیده‌ای نسبتاً نوظهور و مربوط به تغییر سبک زندگی در سالهای اخیر و در عین حال قابل پیشگیری است. در ادامه به ذکر مهم‌ترین نکات در ارتباط با دیابت نوع ۱ نیز خواهیم پرداخت که به مدیریت صحیح بیماری و رعایت نکات لازم توسط خانواده‌ها کمک کند.

اهمیت قند خون و انسولین در بیماری دیابت

برای استفاده از گلوکز خون (قند خون) به عنوان انرژی، بدن شما از انسولین استفاده می‌کند. اما در دیابت، بدن شما انسولین کافی نمی‌سازد یا از آن به خوبی استفاده نمی‌کند، یا هر دو. در واقع در دیابت نوع یک به واسطه آسیب سلول‌های پانکراس بدن نمی‌تواند انسولین بسازد یا انسولین تولید شده توسط پانکراس کفاف نیازهای بدن را نمی‌دهد.

در مقابل در دیابت نوع ۲ انسولین در بدن و توسط پانکراس تولید می‌شود، اما انسولین تولید شده نمی‌تواند پاسخ لازم را در سلول‌های بدن در جهت جذب قند (گلوکز) از خون به درون سلول‌ها ایجاد نماید و بنابراین غلظت قند در خون بالا می‌رود که خود آسیب‌های بعدی ناشی از دیابت را به دنبال خواهد داشت. در هر دو حالت سلول‌های بدن شما نمی‌توانند از گلوکز برای تامین انرژی مورد نیاز خود استفاده کنند.

دیابت نوع 2 در کودکان

مبتلایان به دیابت نوع ۲ باید بدانند استفاده از داروها بخش مهمی از مدیریت بیماری آنها را تشکیل می‌دهد. در صورت تشخیص دیابت نوع ۲ در خودتان یا فرزندتان یا دیگر عزیزانتان لازم است حتماً زیر نظر پزشک متخصص در مدیریت دیابت باشید. با پزشک خود کار کنید تا ببینید چه داروهایی در برنامه مدیریت بیماری شما مناسب است تا قند خون خود را به محدوده هدف، که با توجه به سن، شرایط زمینه‌ای، بیماری‌های دیگر و جمیع فاکتورهای مرتبط با سلامت شما تعیین می‌شود، برسانید.

سوالات مهمی که مبتلایان به دیابت نوع ۲ معمولاً از خود می‌پرسند:

در اینجا چند سؤال درباره داروهایتان وجود دارد که می‌توانید از پزشک، داروساز، یا متخصص مراقبت و آموزش دیابت بپرسید:

• چقدر مصرف کنم؟
• چند وقت یکبار مصرف کنم و چه زمانی؟
• آیا باید داروهایم را با معده خالی مصرف کنم یا با غذا؟
• اگر فراموش کنم که داروی خود را مصرف کنم و بعداً به یاد بیاورم چه؟
• چه عوارض جانبی ممکن است داشته باشم؟
• در صورت داشتن عوارض جانبی چه باید بکنم؟
• آیا این دارو با هر یک از داروهای دیگر من مشکلی ایجاد می‌کند یا تداخل دارد؟

دیابت نوع 1 در کودکان

اگر دیابت نوع 1 دارید، به این معنی است که پانکراس شما انسولین تولید نمی‌کند. این امر مستلزم نظارت بر گلوکز خون و به طور معمول تزریق‌های متعدد انسولین به صورت روزانه است که ممکن است به کمک سرنگ، قلم‌های انسولین یا پمپ انسولین صورت پذیرد. اگر به تازگی متوجه شده‌اید که دیابت نوع 1 دارید، بدانید که مجموعه ای از ابزارها در اختیار دارید تا به شما در مدیریت آن کمک کنند. یافتن راه‌هایی برای مدیریت سطح گلوکز خون، مصرف انسولین، رژیم غذایی و ورزش، و همکاری با تیم مراقبت، می‌تواند به شما کمک کند احساس سلامتی بیشتری داشته باشید و از وضعیت خود مراقبت کنید.

به یاد داشته باشید که میلیون ها نفر ضمن ابتلا به دیابت نوع ۱ و نیاز به تزریق انسولین به صورت روزانه زندگی سالم و عادی دارند. نکته مهم این است که احساسات خود را با اطرافیان خود در میان بگذارید و از درخواست کمک دریغ نکنید. به ویژه هرگونه ابهام را از طریق سوال از پزشک و یا دیگر مراقبین سلامت برطرف کنید. البته در این مسیر با چالش‌های متعدد و پیوسته در حال تغییر مواجه خواهید شد. اما با افزایش آگاهی و دانش می‌توانید بر تمامی این چالش‌ها غلبه کنید. در واقع خبر خوب این است که این بیماری پیچیده امروزه کاملا قابل کنترل است.

2 نکته مهم در دیابت کودکان

دو نکته کلیدی که همه مبتلایان به دیابت باید به آن توجه داشته باشند:

1. تغذیه مناسب داشته باشید
2. تحرک داشته باشید و ورزش کنید

مهم نیست که با دیابت نوع 1 یا 2 زندگی می‌کنید. رژیم غذایی و ورزش دو ابزار قدرتمند شما برای زندگی سالم هستند.

تغذیه سالم در کودکان دیابتی

به یاد داشته باشید:
غذاهای متنوعی از جمله سبزیجات، غلات کامل، میوه ها، لبنیات بدون چربی، چربی های سالم و گوشت بدون چربی یا جایگزین های گوشت بخورید.

• سعی کنید زیاد غذا نخورید
• سعی کنید از یک نوع غذا زیاد نخورید
• وعده های غذایی خود را در طول روز به طور مساوی تقسیم کنید
• از حذف وعده های غذایی خودداری کنید

ورزش و تحرک کودکان دیابتی

بخش دیگری از زندگی کامل و سالم با دیابت، فعالیت کافی و ورزش است. مهم نیست که چه فعالیتی انجام می‌دهید، بدانید که هر نوع فعالیت بدنی به کاهش قند خون شما کمک می‌کند. سایر فواید فعالیت بدنی عبارتند از:

• داشتن انرژی بیشتر
• رفع استرس
• انعطاف پذیر نگه داشتن مفاصل
• کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی

در مورد اینکه کدام فعالیت برای شما مناسب است، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. برخی از انواع فعالیت بدنی خوب که باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

• فعالیت هوازی (پیاده روی، دوچرخه سواری، شنا)
• فعال بودن در طول روز
• تمرینات قدرتی
• تمرینات انعطاف پذیری (تمرینات کششی و یوگا)

علائم، نشانه ها و تشخیص دیابت کودکان

چنانکه گفته شد دیابت گروهی از بیماری هاست که ناشی از کاهش تولید انسولین، کاهش اثر انسولین یا هر دو هستند را توصیف می‌کند.
علائم معمول دیابت که در تشخیص نیز موثر هستند عبارتند از:

• تشنگی بیش از حد
• ادرار بیش از حد
• کاهش وزن

تشخیص نهایی بر اساس علائم و نتایج آزمایش ادرار و خون است.

درمان به نوع دیابت بستگی دارد، اما چنانکه گفته شد شامل تزریق انسولین یا استفاده از سایر داروها، تغییر در انتخاب و مقدار غذا، ورزش و کاهش وزن (در صورت وجود اضافه وزن) است.

علائم، تشخیص و درمان دیابت در کودکان و بزرگسالان مشابه است. با این حال، مدیریت دیابت در کودکان ممکن است پیچیده تر باشد. باید متناسب با سطح بلوغ جسمی و فکری کودک و تغییرات مداوم در مصرف غذا با توجه به سن و فعالیت بدنی و استرس باشد.

علائم دیابت در کودکان خردسال و نوزادان

شناسایی دیابت در نوزادان و کودکان بسیار خردسال به دلیل توانایی محدود آنها در ارتباط، چالش برانگیز است. والدین باید مراقب موارد زیر باشند:

• تکرر ادرار و پوشک سنگین
• تشنگی مفرط
• افزایش وزن ناکافی با وجود تغذیه کافی
• تحریک پذیری یا بی حالی

در کودکان بزرگتر، علائم دیابت ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• افزایش تشنگی و پرادراری
• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• خستگی و ضعف
• تاری دید

تشخیص زودهنگام برای مدیریت موثر دیابت و جلوگیری از عوارض حاد مانند کتواسیدوز دیابتی (DKA) حیاتی است. در صورت مشاهده این علائم، والدین باید فوراً به دنبال مشاوره پزشکی باشند.

علائم در دیابت نوع 1 به سرعت و معمولاً طی چند روز تا چند هفته ایجاد می‌شوند. برخی از کودکان دچار کم آبی بدن (dehydration) و در نتیجه ضعف، خستگی و نبض سریع (افزایش تعداد ضربان قلب) می‌شوند. کودکان همچنین ممکن است به دلیل کتون ها (محصولات جانبی ناشی از تجزیه چربی) در خونشان حالت تهوع و استفراغ داشته باشند. گاهی علائمی همچون شکم درد هم وجود دارد که با آپاندیسیت اشتباه گرفته می‌شود.

اگر علائم ناشی از دیابت تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگیرند، کودکان ممکن است دچار یک اختلال تهدید کننده حیات به نام کتواسیدوز دیابتی (DKA) شوند. پس توجه به موقع به علائم دیابت نوع یک در کودکان گاهی بسیار حیاتی است، به ویژه در حدود ۳۰ درصد از کودکان تظاهرات اولیه دیابت نوع یک با کتو اسیدوز دیابتی (DKA) است.

نکات کاربردی با اهمیت ویژه برای والدین کودکان مبتلا به دیابت تیپ ۱

• از دوز دقیق انسولین اطمینان حاصل کنید. دوزهای انسولین دقیقاً بر اساس سطح گلوکز خون و دریافت کربوهیدرات محاسبه می‌شوند.
• از محل های تزریق مناسب استفاده کنید و محل تزریق را به طور گردشی تغییر دهید تا از عارضه لیپودیستروفی جلوگیری شود. (در این عارضه بافت چربی زیر پوست تغییر شکل داده و سفت می‌شود و در میزان جذب انسولین تغییر به وجود می‌آید که که به نوبه خود موجب می شود که ریسک بروز افت قند خون (هیپوگلیسمی) و از سوی دیگر کنترل ناکافی قند خون یا هیپرگلیسمی افزایش ‌یابد.)
• نگهداری انسولین: انسولین را در دمای مناسب نگهداری کنید تا اثربخشی آن حفظ شود.

عوارض فوری و عوارض طولانی مدت دیابت کودکان

عوارض طولانی مدت معمولاً به دلیل مشکلات سلامت روان یا مشکلات عروق خونی است. اگرچه مشکلات عروق خونی سال ها طول می‌کشد تا در مبتلایان به دیابت ایجاد شود، اما هر چه دیابت کنترل بهتری داشته باشد، احتمال بروز عوارض کمتر می‌شود.

مسائل مربوط به سلامت روان در کودکان دیابتی

مسائل مربوط به سلامت روان در میان کودکان مبتلا به دیابت رایج است. بیش از نیمی از کودکان دچار افسردگی، اضطراب یا سایر مسائل روانی می‌شوند.
از آنجایی که انسولین می‌تواند باعث افزایش وزن شود، اختلالات خوردن یک مشکل جدی در نوجوانان است که گاهی اوقات از دوز انسولین خود صرف نظر می‌کنند تا وزن خود را کنترل کنند.
مشکلات سلامت روان می‌تواند بر توانایی کودکان در پیروی از برنامه غذایی و رژیم دارویی تأثیر بگذارد، به این معنی که قند خون آنها به خوبی کنترل نمی‌شود.

توجه داشته باشید که مدیریت دیابت می‌تواند هم برای کودکان و هم برای خانواده آنها استرس زا باشد. بنابراین حمایت عاطفی حیاتی است.

اثرات دیابت کودکان بر عروق خونی

دیابت در نهایت باعث باریک شدن یا تنگ شدن رگ های خونی کوچک و بزرگ می‌شود. باریک شدن عروق می‌تواند به اندام های مختلف آسیب برساند. اگرچه تنگ شدن رگ های خونی در عرض چند سال پس از شروع دیابت شروع به پیشرفت می‌کند، آسیب اندام معمولاً تا سال ها بعد آشکار نمی‌شود و به ندرت در دوران کودکی وجود دارد.

• آسیب به رگ های خونی کوچک اغلب بر چشم ها، کلیه ها و اعصاب تأثیر می‌گذارد. آسیب به رگ های خونی چشم در نتیجه دیابت (به نام رتینوپاتی دیابتی) می‌تواند باعث از دست دادن بینایی شود. آسیب به کلیه ها (به نام نفروپاتی دیابتی) می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود. آسیب به اعصاب (به نام نوروپاتی دیابتی) می‌تواند منجر به بی حسی، سوزن سوزن شدن یا درد و سوزش در بازوها و پاها شود. این مشکلات در بین کودکان مبتلا به دیابت نوع 2 بیشتر از دیابت نوع 1 است. این مشکلات همچنین ممکن است در زمان تشخیص یا حتی زودتر از آن در کودکان مبتلا به دیابت نوع 2 وجود داشته باشد.
• آسیب به رگ های خونی بزرگ اغلب شریان های قلب و مغز را درگیر می‌کند. تغییرات عروق خونی در کودکان مبتلا به دیابت ممکن است به فشار خون بالا منجر شود. باریک شدن رگ های قلب (عروق کرونر) می‌تواند باعث حمله قلبی شود. تنگ شدن شریان‌های مغزی نیز می‌تواند باعث سکته مغزی شود. حمله قلبی و سکته مغزی معمولاً در دوران کودکی اتفاق نمی‌افتند، اما می‌تواند بعداً در زندگی رخ دهد.

مدیریت دیابت در حین فعالیت بدنی و ورزش

ورزش برای کودکان مبتلا به دیابت ضروری است، اما نیاز به برنامه ریزی دقیق برای جلوگیری از افت قند خون دارد.

چک لیست قبل از تمرین ورزشی

1. سطح گلوکز خون را بررسی کنید.
2. در صورت لزوم دوزهای انسولین را تنظیم کنید.
3. اگر سطح آن پایین است، یک میان وعده غنی از کربوهیدرات را در رژیم غذایی بگنجانید.

در حین ورزش

• علائم هیپوگلیسمی مانند سرگیجه یا خستگی را کنترل کنید.
• گلوکز سریع الاثر (مانند آب میوه یا قرص گلوکز) را به راحتی در دسترس قرار دهید.

بعد از ورزش

سطح گلوکز را مجددا بررسی کنید و در صورت نیاز میان وعده تهیه کنید. (بعد از تمرین ورزشی احتمال افت قند خون افزایش می‌یابد)

برنامه ریزی تغذیه ای و تنظیم وعده های غذایی در کودکان دیابتی

یک رژیم غذایی متعادل برای مدیریت دیابت در کودکان ضروری است. اجزای کلیدی عبارتند از:

مدیریت کربوهیدرات

• شمارش کربوهیدرات ها به تعیین دوز انسولین کمک می‌کند.
• غذاهای کم قند سطح قند خون را ثابت نگه می‌دارد.

استفاده از مواد مغذی کلیدی

• پروتئین و چربی های سالم: ضمن کمک به رشد به احساس سیری کمک می‌کند.
• فیبر: کنترل قند خون و سلامت دستگاه گوارش را بهبود می‌بخشد.

نکات عملی تنظیم وعده های غذایی

• برای جلوگیری از نوسانات گلوکز، وعده های غذایی و میان وعده ها را برنامه ریزی کنید.
• به کودکان درباره انتخاب غذای سالم آموزش دهید.

پیشگیری و مدیریت عوارض حاد (نکات مهم دیگر برای والدین)

هیپوگلیسمی

قند خون پایین می تواند به دلیل انسولین بیش از حد، حذف برخی از وعده های غذایی یا ورزش شدید رخ دهد. علائم عبارتند از:

• لرزش
• عرق کردن
• گیجی

مدیریت شامل:

• تجویز گلوکز سریع الاثر
• بررسی مجدد سطح قند خون پس از 15 دقیقه
• تنظیم مجدد دوزهای انسولین برای آینده

کتواسیدوز دیابتی (diabetic keto acidosis: DKA)

DKA یک عارضه تهدید کننده حیات است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. علائم هشدار دهنده عبارتند از:

• درد شکم
• تنفس سریع
• بوی میوه در نفس بیمار

باید به والدین آموزش داد که این علائم را بشناسند و در صورت مشاهده چنین علائمی اقدامات لازم را به صورت اورژانسی انجام دهند.

خلاصه و نتیجه گیری

مدیریت دیابت در کودکان نیازمند یک رویکرد جامع و شخصی‌سازی شده متناسب با وضعیت بیمار است که جنبه های پزشکی، عاطفی و عملی را مورد توجه قرار می‌دهد. با افزایش آگاهی و اقدامات مناسب، والدین می‌توانند به فرزندانشان کمک کنند تا ضمن مواجهه با چالش های دیابت، زندگی سالم و رضایت بخشی داشته باشند.

• در دیابت نوع 1، به والدین و کودکان بزرگ‌تر آموزش داده می‌شود که چگونه محتوای کربوهیدرات غذا را اندازه‌گیری کنند و یک برنامه غذایی تهیه کنند. در اکثر کودکان مبتلا به دیابت نوع 1، مصرف غذا به طور دقیق مشخص نشده است و بر اساس الگوهای غذایی معمول کودک است و دوزهای انسولین با دریافت کربوهیدرات واقعی انطباق داده می‌شود. نوزادان و کودکان در سنین پیش دبستانی چالش خاصی برای والدین ایجاد می‌کنند زیرا مقادیر ثابتی غذا نمی‌خورند و ممکن است دچار هیپوگلیسمی شوند اما نتوانند علائم هیپوگلیسمی را به والدین خود منتقل کنند.
• در دیابت نوع 2، تغییرات سبک زندگی در اکثر کودکان بر کاهش وزن تمرکز دارد. مراحل اصلاح سبک تغذیه و مدیریت مصرف غذا عبارتند از: حذف نوشیدنی های شیرین، کنترل اندازه وعده غذایی، تغییر به غذاهای کم چرب و افزایش فیبر با مصرف بیشتر میوه ها و سبزیجات.

ورزش منظم مهم است زیرا کنترل گلوکز را بهبود می‌بخشد و کاهش وزن را آسان تر می‌کند. از آنجایی که ورزش شدید می‌تواند باعث کاهش قابل توجه گلوکز خون شود، برخی از کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 ممکن است نیاز به مصرف کربوهیدرات اضافی قبل و یا در طول تمرین داشته باشند.