علل کبد چرب | نقش داروهای درمانی و استفاده از مکمل‌ ها در مدیریت آن

کبد چرب از شایع‌ ترین بیماری‌ های متابولیک است. این بیماری در سال‌ های اخیر به شدت در جوامع بشری فراگیر شده است. کبد چرب گاها بدون علامت همراه فرد باقی میماند. در صورت عدم رسیدگی و مدیریت کبد چرب، این بیماری میتواند به مشکلات جدی‌ تری مانند سرطان کبد و سیروز بیانجامد.

کبد چرب چیست و چرا اهمیت دارد؟

وقتی چربی به صورت غیرعادی در سلول‌ های کبد تجمع پیدا کند، کبد چرب ایجاد می‌ شود. Fatty liver به سادگی میتواند عملکرد عادی بدن را مختل کند. مدیریت کبد چرب و درمان این بیماری بسیار مهم است زیرا در صورت عدم رسیدگی میتواند مشکلاتی مانند التهاب، نارسایی و زخم شدن کبد را به همراه داشته باشد.

تعریف بیماری کبد چرب (NAFLD و NASH)

همان‌گونه که پیشتر به صورت اجمالی بیان شد، Fatty liver به حالتی اطلاق میشود که در آن چربی اضافی در سلول‌های کبد تجمع پیدا میکند. به صورت کلی این بیماری را میتوان به دو دسته اصلی تقسیم نمود.

• کبد چرب غیر الکلی: به حالتی گفته می‌شود که در آن فرد بدون مصرف الکل دچار Fatty liver میشود.
• کبد چرب الکلی: در حقیقت کبد چرب الکلی نوعی شدیدتر از نمونه غیرالکلی آن است. در اغلب مواقع بیماران درگیر این نوع کبد چرب، الکل مصرف می‌کنند. این نوع Fatty liver با التهاب شدید و آسیب‌ های کبدی همراه است و حتی احتمال دارد به سیروز نیز منجر شود.

شیوع بالای کبد چرب در جوامع شهری و صنعتی

در دهه‌ های اخیر به سبب گسترش زندگی ماشینی و وجود رژیم‌ های غذایی ناسالم مانند فست فودها، کبد چرب به یکی از شایع‌ ترین بیماری‌ های متابولیک تبدیل شده که در جوامع شهری برای شهروندان مشکل ساز گشته است. در سال‌ های اخیر تخمین زده شده که بین 20 تا 30 درصد از افراد بزرگسال در کشورهای صنعتی، مراتبی از کبد چرب را تجربه کرده‌ اند.

پیامدهای جدی در صورت عدم درمان (سیروز، نارسایی کبد، سرطان کبد)

درمان به موقع در موضوع مدیریت کبد چرب اهمیت زیادی دارد. عدم تشخیص صحیح و درمان به موقع می‌تواند برای فرد مبتلا به شدت دردسرساز باشد. همان‌طور که تا الان به این موضوع آگاه شدید عدم رسیدگی به بیماری کبد چرب، میتواند سیروز کبدی، نارسایی کبد و در موارد حادتر حتی سرطان کبد را به دنبال داشته باشد. این در حالی است که درصد بالایی از مبتلایان در مراحل اولیه حتی از بیماری خود آگاه نیستند.

علل اصلی بروز کبد چرب

کبد چرب به دلایل مختلفی در افراد ظاهر می‌ شود. در ادامه مهم‌ ترین دلایل ایجاد این بیماری را مورد کنکاش و بررسی قرار خواهیم داد.

رژیم غذایی پرچرب و مصرف زیاد قند

یکی از مهم‌ ترین دلایل کبد چرب تغذیه ناسالم است. رژیم‌ های سرشار از چربی اشباع شده، قندهای ساده، فست فود و نوشابه‌ های گازدار را میتوان از مهم‌ ترین عوامل برشمرد. لازم به ذکر است که قندهای ساده به سرعت و طی یک فرایند سریع به چربی تبدیل می‌ شوند. این چربی در کبد ذخیره می‌ شود و در دراز مدت سبب بروز مشکلات مختلف می‌ گردد.

چاقی و اضافه وزن

یکی دیگر از دلایل کبد چرب چاقی است. چاقی به ویژه در ناحیه شکم به دلیل زیاد شدن چربی رخ می‌ دهد. چاقی علاوه بر افزایش چربی بدن، مقاومت به انسولین را افزایش می‌ دهد. برآیند همه این موارد کبد چرب خواهد بود.

دیابت نوع 2 و مقاومت به انسولین

افرادی که دارای دیابت نوع دو بوده و یا مبتلا به پیش دیابت هستند بیشتر از سایر افراد در معرض کبد چرب هستند. علت نیز این است که در این افراد مقاومت نسبت به انسولین افزایش یافته است. در نتیجه گلوکز و چربی بیشتری در کبد این افراد جمع می‌ شود.

«افرادی که دیابت نوع دو دارند یا به پیش‌ دیابت مبتلا هستند، بیشتر از سایرین در معرض کبد چرب هستند. در این زمینه، مطالعه نقش کمبود ویتامین در دیابت و کبد چرب

مصرف الکل (در نوع الکلی بیماری)

مصرف الکل یکی از رایج‌ترین دلایل کبد چرب است. در حقیقت مصرف زیاد الکل عامل تجمع چربی در کبد است. الکل نه به صورت غیر مستقیم، بلکه کاملا بدون واسطه به سلول‌ های کبد آسیب میزند. این آسیب فرآیند متابولیسم چربی را کند می‌ کند و سبب تجمع چربی می‌ شود.

کم‌ تحرکی و سبک زندگی ناسالم

کم‌تحرکی، استرس بالا، خواب نامنظم و نداشتن فعالیت‌ های جسمی منظم، از مهم‌ ترین عواملی هستند که شانس ابتلا به کبد چرب را افزایش میدهند. در حقیقت سبک زندگی ایستا و کم تحرک از مصرف کالری‌‌ها جلوگیری کرده و این کالری به صورت چربی در بدن فرد ذخیره میشود.

مصرف برخی داروها و عوامل ژنتیکی

مصرف دراز مدت برخی از داروها مانند، داروهای ضد سرطان، کورتون، داروهای ضد افسردگی و بعضی از آنتی بیوتیک‌ ها می‌ توانند تجمع چربی در کبد را افزایش دهند. علاوه بر داروهای نام برده، عوامل ژنتیکی نیز نقش پررنگی در ابتلای افراد به بیماری کبد چرب دارند.

علائم و نشانه‌ های بیماری کبد چرب

بدون شک رخ داد هر بیماری با علائمی همراه خواهد بود. در این بخش قصد داریم به صورت مرحله به مرحله به علائم کبد چرب و نشانه‌ هایی اشاره کنیم که با مشاهده آن‌ها باید برای پیگیری بیماری اقدام نمایید.

بی‌ علامت بودن در مراحل اولیه

کبد چرب در مراحل اولیه دارای علامت یا نشانه خاصی نیست. در روزهای نخست کبد چرب در آزمایش خون و سونوگرافی قابل تشخیص است. بدون علائم بودن سبب می‌شود که فرد بیمار، لزومی برای مراجعه به پزشک نبیند.

احساس سنگینی یا درد در قسمت راست بالای شکم

در برخی موارد افراد مبتلا احساس درد، سنگینی و گرفتگی در ناحیه بالا و سمت راست شکم دارند. این ناراحتی‌ها به دلیل افزایش حجم کبد و وجود التهابات رخ می‌دهند.

خستگی مزمن

خستگی مزمن و ادامه دار یکی دیگر از علائم کبد چرب است. البته در بیشتر موارد خستگی با مواردی چون، کاهش سطح انرژی و افزایش زمان خواب همراه است. این مشکلات به دلیل عملکرد ناقص کبد در سوخت و ساز بدن به وجود می‌آیند.

التهاب و بزرگی کبد در آزمایش یا سونوگرافی

در بسیاری از موارد افزایش سایز کبد به دلیل التهاب، قابل تشخیص است. افزایش سایز با افزایش آنزیم‌های کبدی همراه خواهد بود. مشاهده این موارد توسط پزشک می‌تواند از جمله علائم خطرناک کبد چرب محسوب شود.

روش‌ های تشخیص کبد چرب

اکنون که با نشانه‌های کبد چرب آشنا شدیم. بهتر است راه‌های تشخیص این بیماری را نیز مورد بررسی قرار دهیم.

آزمایش خون (ALT، AST، آنزیم‌های کبدی)

افزایش آنزیم‌های کبدی مانند ALT و AST در آزمایش خون، می‌تواند دلیلی بر وجود کبد چرب یا التهاب و آسیب به کبد باشد. البته این آزمایش‌ ها به تنهایی برای تشخیص بیماری کافی نیستند.

سونوگرافی شکم

سونوگرافی شکمی یکی از راه‌ های رایج و غیر آسیب‌ زا برای تشخیص کبد چرب است. این روش به صورت نسبی مقدار چربی تجمع‌ یافته را مشخص میکند.

فیبرو اسکن و در موارد خاص، بیوپسی کبد

فیبرو اسکن روشی جدید و نوین است که در حال حاضر دقیق‌ ترین روش برای بررسی التهاب و سفتی کبد محسوب می‌شود. در موارد مشکوک به پیشرفت شدید بیماری، احتمال دارد پزشک برای بیوپسی کبد اقدام کند تا بررسی دقیق‌ تری صورت بگیرد.

درمان‌ های موجود برای کبد چرب

راه‌ های مختلفی برای درمان و مدیریت کبد چرب وجود دارد. انتخاب هر روش درمان بسته به پیشرفت بیماری دارد. در ادامه برخی از این راه‌ ها را بیان خواهیم کرد.

تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی، ورزش، کاهش وزن)

بدون شک اولین و تاثیرگذارترین اقدام درمانی برای مقابله با کبد چرب، اصلاح سبک زندگی و ترک عادات ناسالم است. به صورت معمول کاهش تدریجی وزن برای کبد چرب بسیار کارآمد است. استفاده از یک رژیم غذایی سالم که کم‌ قند و کم‌ چربی باشد، اثر خوبی خواهد داشت. انجام ورزش‌ های هوازی مانند دوچرخه‌ سواری، پیاده‌ روی و شنا به صورت منظم، یکی از بهترین اقدامات برای درمان این بیماری است. همچنین مصرف برخی مکمل‌ ها مانند ال کارنیتین می‌تواند در افزایش متابولیسم و کاهش تجمع چربی در کبد نقش حمایتی داشته باشد. جهت دریافت اطلاعات بیشتر روی لینک های زیر کلیک کنید:

• آشنایی با ال کارنیتین و 7 تاثیر آن بر بدن
• لاغری و کاهش وزن با ال کارنتین

کنترل بیماری‌ های زمینه‌ ای (دیابت، فشار خون)

بیماری‌ هایی مانند دیابت نوع دو، چربی خون و فشار خون بالا باید به دقت کنترل شوند. این بیماری‌ ها قابلیت تبدیل شدن به کبد چرب را دارا هستند. . درمان این بیماری‌ ها تأثیر مستقیمی بر بهبود عملکرد کبد خواهد داشت.

قطع مصرف الکل و داروهای آسیب‌ زننده به کبد

الکل برای کبد سم است. افرادی که به صورت منظم الکل مصرف میکنند حتما باید مصرف خود را قطع کنند. علاوه بر آن داروهایی که برای کبد مضر هستند نیز باید حتما تحت نظر پزشک مصرف شوند. قطع الکل از جمله موارد درمان فوری کبد چرب هستند.

نقش داروها در درمان کبد چرب

درمان دارویی برای بهبود و مدیریت کبد چرب یکی دیگر از راه‌ ها برای مقابله با این معضل است. این درمان‌ ها حتما باید زیرنظر پزشک مصرف شده و برای تجویز آنها مقدار بیشتر بیماری در نظر گرفته شود.

داروهای کاهش‌ دهنده چربی خون (استاتین‌ ها، فیبرات‌ ها)

استاتین‌ ها و فیبرات‌ ها در کاهش کلسترول و تری‌ گلیسیرید کمک کننده هستند و در برخی موارد برای افراد مبتلا به کبد چرب تجویز می‌ شوند. البته مصرف این قبیل داروها حتما باید با نظر پزشک انجام شود.

داروهای ضد دیابت (مثل متفورمین یا پیوگلیتازون)

داروهای کنترل کننده دیابت مانند متفورمین و پیوگلیتازون، نقش مهمی در کاهش مقاومت بدن به انسولین دارند. این داروها توانایی این را دارند که به بهبودی Fatty liver کمک کنند.

بررسی داروهای در حال تحقیق (مثل ویتامین E یا داروهای ضدالتهاب خاص کبد)

مطالعات جدید نشان داده‌ اند که مصرف ویتامین E در بیماران غیر دیابتی، میتواند به کاهش التهاب کبد کمک کند و درمان کبد چرب شود. علاوه بر این ویتامین سایر داروهای ضد التهاب کبدی در حال بررسی و تحقیق هستند تا بتوانند به درمان قطعی‌ تر بیماری کمک کنند.

مکمل‌ های مفید در مدیریت کبد چرب

مصرف مکمل‌ های مفید نیز در مدیریت کبد چرب و بهبود آن نقش مهمی ایفا می‌ کنند. در حقیقت با مصرف این مکمل‌ ها می‌ توان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد و آن را تا حدی درمان نمود.

سیلیمارین (عصاره خارمریم) – آنتی‌ اکسیدان و محافظت از سلول‌ های کبدی

سیلیمارین یکی از بهترین و شناخته شده‌ ترین مکمل‌ های گیاهی است که با خاصیت آنتی اکسیدانی خود، از سلول‌ های کبدی در برابر آسیب مراقبت میکند و سبب درمان کبد چرب میشود.

ویتامین E – کاهش التهاب کبدی در موارد خاص

همان‌گونه که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد، ویتامین E میتواند از التهاب کبد بکاهد. البته این ویتامین باید زیر نظر پزشک و در دوز مشخص شده مصرف شود.

اسیدهای چرب امگا 3 – کاهش تری‌ گلیسیرید و چربی کبد

مکمل امگا3 علاوه بر اینکه سطح تری گلیسیرید را در خون کاهش میدهد، میتواند از تجمع چربی در کبد نیز جلوگیری کند. ماهی‌ های چرب همانند سالمون از منابع مهم امگا3 هستند.

مکمل‌ های حاوی (NAC یا N-Acetyl Cysteine)، کولین و کارنیتین

ترکیباتی مانند NAC، کولین و ال-کارنیتین سبب کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود عملکرد میتوکندری می‌شوند. مطالعات جدید از نقش این مواد در بهبود Fatty liver خبر میدهند.

بایدها و نبایدهای تغذیه‌ ای برای بیماران مبتلا به کبد چرب

تغذیه سالم یکی از بهترین راه‌ ها برای کنترل بیماری است. در این راستا مواردی در زمینه تغذیه وجود دارند که تمامی بیماران مبتلا به Fatty liver باید از آن‌ ها مطلع باشند. با رعایت این موارد میتوان تا حد زیادی این بیماری را درمان نمود.

کاهش مصرف قندهای ساده و چربی‌ های اشباع

مواد غذایی‌هایی چون نوشابه، کیک، شیرینی، چیپس و انواع فست فود مثل پیتزا و حتی گوشت‌ های پرچرب برای Fatty liver مضر هستند و استفاده از آن‌ ها باید محدود شده و یا به صورت کامل از برنامه غذایی فرد حذف شوند.

افزایش مصرف فیبر، سبزیجات، میوه‌ ها و پروتئین‌ های سالم

مصرف فیبر و انواع حبوبات به همراه سبزیجات تازه و انواع میوه‌ ها در بهبود عملکرد کبد نقش کلیدی دارند. مصرف پروتئین‌ های کم چرب همچون ماهی، مرغ و تخم مرغ نیز یکی دیگر از راه‌ های تقویت کبد و کنترل Fatty liver است.

نوشیدن آب کافی و پرهیز از نوشیدنی‌ های قندی و الکلی

مصرف آب کافی سبب دفع سموم بدن میشود. آب باید جایگزین نوشیدنی‌ های قندی و الکلی گردد. مصرف چای سبز نیز میتواند مفید واقع گردد.

مدیریت کبد چرب نیازمند نگاه جامع به سبک زندگی

برای درمان Fatty liver نمیتوان صرفا به درمان دارویی اکتفا کرد. درمان این بیماری به تغییرات گسترده در سبک زندگی و اصلاح عادات ناسالم نیاز دارد. لازم است مواردی همچون رژیم غذایی، میزان تحرک، مقدار و کیفیت خواب، همگی در نظر گرفته شوند.

مکمل‌ ها و داروها میتوانند کمک‌ کننده باشند، نه جایگزین تغییرات اساسی

همان گونه که از اسم مکمل‌ ها نیز پیداست این داروها نقش تکمیل کننده و حمایتی دارند. از این‎رو به هیچ عنوان نباید جایگزین اصلاح تغذیه و سالم‌ خواری شوند. استفاده بیش‌ از حد از مکمل‌ ها خود میتواند به یک مشکل تبدیل شود.

پیگیری منظم وضعیت کبد با آزمایش و نظر پزشک ضروری است

مراجعه سالانه به پزشک برای انجام آزمایش‌ های دوره‌ ای و پیگیری منظم وضعیت آنزیم‌ های کبدی، از بهترین اقدامات برای جلوگیری از ابتلا به بیماری Fatty liver است. برای این منظور لازم است حتما بررسی‌ های دوره‌ ای انجام شده و به دقت پیگیری شوند.

جمع‌ بندی و توصیه‌ های نهایی

کبد چرب یکی از بیماری‌ های شایع در زمان حاضر است. این بیماری گاها بدون وجود علائم خاصی شروع می‌ شود و به مرور علائم خود را نمایان می‌ کند. افراد دارنده عادات غذایی ناسالم، مصرف کنندگان الکل و افرادی که اضافه وزن دارند بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به Fatty liver هستند. برای بهبود عملکرد کبد و مدیریت کبد چرب، اصلاح وضع تغذیه، ورزش کردن و چک آپ‌ های سالانه نقش مهمی خواهند داشت.